Gezenderde Bastaardarend uit Estland gezien in België!
Bericht uitgegeven door Natuurpunt Educatie op [publicatiedatum]
De vogeltellers in het natuurgebied Averbode Bos & Heide (Tessenderlo, Limburg) beleefden op 15 oktober dé sensatie van hun leven. Bij het observeren van de roofvogeltrek ontdekte Frank Van de Meutter om 15:40 een naderende Bastaardarend. Frank en zijn medewaarnemers Koen Leysen en Dieder Plu zagen de arend op ongeveer 300 m hoogte voorbijvliegen richting zuid. Op de rug merkten ze een dun antennetje. Hiermee werd hun vermoeden bevestigd: dit was Tönn, een gezendere Bastaardarend uit Estland!
In Estland loopt al enkele jaren een LIFE-project waarbij o.a. onderzoek wordt verricht naar arenden. Een aantal vogels werd voorzien van een lichtgewicht zendertje waarvan de uitgezonden signalen worden opgepikt door een Argos-satelliet. Hierdoor kunnen de vliegbewegingen van de gezenderde vogels nauwkeurig in kaart worden gebracht. Op 7 augustus 2008 werd de jonge Bastaardarend Tönn in zijn nest met zo'n zendertje uitgerust. Vanaf dan werden zijn whereabouts nauwkeurig geregistreerd. Op 25 september 2008 liet Tönn Estland voor wat het was en ging het richting Spanje. Hij bracht er de winter door in de buurt van het El Hondo reservaat, nabij Murcia. Op 13 april 2009 trok hij weer richting noord. Niet naar Estland dit keer, wel naar Finland, waar hij de zomer doorbracht in de buurt van Vaasa. Van broeden kwam er nog niets in huis: Bastaardarenden zijn immers pas geslachtsrijp in hun derde of vierde levensjaar. De winter 2009-2010 keerde hij terug naar hetzelfde gebied in Spanje en de zomer van 2011 bracht Tönn door in Zweden.
Op de kaartjes waar via een computeranimatie het trekverloop van Tönn goed wordt weergegeven, bleek dat hij dit najaar via Zuid-Zweden en Denemarken trok en op 14 oktober in Duitsland stopte. Heel wat Nederlandse en Belgische vogelaars speculeerden over de mogelijkheid of Tönn over de Lage Landen zou trekken. De voorbije drie jaar heeft deze Bastaardarend al 15 Europese landen aangedaan en de onderzoekers dachten dat het daar nu wel mee zou ophouden. Niet dus.
Natuurpunt had voor de periode van 13 tot 17 oktober speciaal opgeroepen om zoveel mogelijk telposten te bemannen. Reden: de weersomstandigheden zouden uitzonderlijk gunstig zijn voor roofvogeltrek. Aan de oproep werd ruim gevolg gegeven en vooral op 15 oktober werden ongeziene aantallen overtrekkende roofvogels opgetekend: 7.220 Buizerden, 1.215 Sperwers, 131 Rode Wouwen, 92 Blauwe Kiekendieven, 55 Torenvalken, 36 Smellekens, 27 Ruigpootbuizerden, 16 Slechtvalken, 10 Visarenden en 10 Bruine Kiekendieven. Het twaalf jaar oude Belgisch dagrecord voor Buizerd op één telpost werd verpulverd en staat sinds zaterdag met 644 ex. op naam van de telpost Maatheide Kristallijn (Lommel). Historisch, net als de doortocht van Tönn. Nog sterker: een aantal vogelspotters gokten erop dat Tönn de volgende dag een zuid-zuidwestelijke koers zou aanhouden en dat hij over Marbais (Waals-Brabant) zou trekken. Een waanzinnige gok die om 13:05 bleek te kloppen toen een handvol vogelaars er de Bastaardarend konden onderscheppen. Op 19 oktober zond de sattelietzender opnieuw een locatie door. Hieruit blk dat Tönn na zijn passage over verbod Bos & Heide nog een goeie 30 km is doogevlogen om de nacht door te brengen aan de rand van het Meerdaalwoud. Nadat hij zondag zes vogelaars gelukkig maakt door over Mabaisn te vliegen, vloog Tönn via de Viroin-vallei Frankrijk binnen en belandde via Reims in de buurt van Nancy.Nog een leuk weetje: het Spaanse overwinteringsgebied van Tönn ligt dichtbij Benidorm. Hiermee is Tönn dus de enige echte Benidorm Basterd.
Tönn is pas de elfde Bastaardarend die in België wordt waargenomen. Het eerste exemplaar werd in oktober 1879 geschoten nabij Bernissart in Henegouwen. Ook de vier volgende exemplaren overleefden hun doortocht in België niet. De laatste waarneming dateert alweer van 18 en 19 oktober 2001 toen een exemplaar werd opgemerkt nabij Lanaken.
Tekst: Koen Leysen, Natuurpunt Educatie, koen.leysen@natuurpunt.be, 0497 44 20 29
Foto: Dieder Plu