Kinderopvang in de natuur

Natuurbericht uitgegeven door Alterra, Wageningen UR op dinsdag 23 december 2008 

‘Slecht weer bestaat niet, slechte kleding wel’. Dat is het gedachtegoed van de kinderopvang in Scandinavische landen. Ook in Duitsland heeft de naschoolse opvang in de natuur een vlucht genomen. In Nederland staat de groene kinderopvang nog in de kinderschoenen. Toch zijn er ook in Nederland diverse inspirerende voorbeelden van kindercentra met uitdagende speelnatuur. Op verzoek van het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) heeft Alterra een eerste poging gedaan om de mogelijkheden van groene kinderopvang in Nederland zichtbaar te maken.

	De vuurplaats oefent een grote aantrekkingskracht uit

Het Ministerie van LNV kijkt uit naar nieuwe wegen om de betrokkenheid van kinderen bij natuur te vergroten. De groene kinderopvang lijkt kansrijk. Immers, het aantal kinderen dat gebruik maakt van kinderopvang is de afgelopen vijftien jaar sterk gegroeid. De verwachting is dat dit aantal verder zal toenemen. Met name onder 4-12 jarigen, nu basisscholen sinds een jaar een wettelijke taak hebben in het verzorgen van buitenschoolse opvang wanneer ouders van schoolgaande kinderen daar om vragen. Momenteel wordt deze wereld tussen reguliere schoolactiviteiten en de vrije tijd in gezinsverband veelal gevuld met activiteiten op het vlak van cultuur en/of sport. In de kinderopvangbranche begint het besef langzaam te groeien dat ook een uitdagende natuurlijke buitenruimte kan bijdragen aan de ontwikkeling van het kind.

---

Kinderopvang kent verschillende vormen. De meest voorkomende zijn de dagopvang, bedoeld voor kinderen van 0-4 jaar, en de buitenschoolse opvang (BSO) voor kinderen in de basisschoolleeftijd. Naast BSO zijn ook VSO, TSO en NSO voorkomende afkortingen binnen de branche. VSO en NSO staan respectievelijk voor voorschoolse en naschoolse opvang, en vormen samen de BSO. Tussenschoolse opvang (TSO), ofwel het ‘overblijven’ van schoolgaande kinderen tussen de middag, valt niet onder formele kinderopvang en valt ook buiten de kaders van dit onderzoek.

---

	Laarsjes en overalls zijn bijna standaard op de groene kinderopvang aanwezig.

Voor het onderzoek zijn vijf concepten van groene kinderopvang onderscheiden, variërend van agrarische kinderopvang op boerenbedrijven tot de buiten-BSO, dat het ‘buiten zijn’ in zijn meest extreme vorm uitdraagt. Idealiter ontbreekt binnen dit laatste concept een binnenruimte, kinderen vermaken zich in het bos of de uiterwaarden. Het Amstelveense kindercentrum De Marne laat zien dat er ook in een stedelijke omgeving goede mogelijkheden zijn voor natuurbeleving. De Marne heeft het grijze tegelplein vervangen door een groene oase vol met spannende hoekjes en hutten, boomstronken en stromende beekjes.

Of een initiatief slaagt, blijkt nauw samen te hangen met de competenties van de trekkende persoon. Het denken in mogelijkheden, en niet in belemmeringen, moet de focus zijn. Bovendien moet de initiatiefnemer trekkracht kunnen mobiliseren. Het stelt ook eisen aan de groepsleiding: groene kinderopvang moet niet geromantiseerd worden; het naar buiten gaan vergt extra vaardigheden. Wanneer de initiatiefnemer nieuw is binnen het veld van kinderopvang blijkt ondersteuning van buitenaf cruciaal voor het planvormingsproces. De Verenigde Agrarische Kinderopvang (VAK) vervult hierin een belangrijke rol voor de agrarische kinderopvang en Scouting Nederland kan mogelijk een vergelijkbare functie vervullen binnen het concept van scouting-BSO. Wil de overheid de concepten uitdragen, dan is het belangrijk om wettelijke belemmeringen weg te nemen en een voorlichtingstraject te starten dat zich richt op kennis delen. Het ministerie van LNV lijkt het meest voor de hand liggende departement om de kar te trekken.

Meer informatie over dit onderzoek is te lezen op www.kennisonline.wur.nl.

Tekst en foto's: Fransje Langers, Alterra, Wageningen UR

Langers, F, H. van Blitterswijk, M. Brinkhuijsen & J. Westerink, 2008. Groene kinderopvang; Praktijkgeorienteerd onderzoek naar de mogelijkheden van uitdagende speelnatuur binnen de buitenschoolse kinderopvang. Wageningen, Alterra. Alterra-rapport 1713.