Eikelmuizen met zender

Bericht uitgegeven door de Zoogdiervereniging op woensdag 22 juli 2009

Het voortbestaan van de eikelmuis in Nederland is in gevaar. De Zoogdiervereniging doet onderzoek naar de oorzaken hiervan. Daarvoor zijn afgelopen week drie eikelmuizen van een zender voorzien. Ze kunnen nu dag en nacht gevolgd worden, zodat we meer leren over de eisen die deze dieren aan hun leefomgeving stellen.

De eikelmuis is een soort van rijk gestructureerde hellingbossen, hoogstamboomgaarden, kleinschalig agrarisch cultuurlandschap en parklandschap in dorpsranden. In de zomer verblijven eikelmuizen overdag in holtes in bomen, muren, nestkasten en in omgebouwde nesten van vogels of eekhoorns. Nestkasten worden vooral in het voor- en najaar (mei en oktober) gebruikt. De winterslaap wordt doorgebracht in vorstvrije ruimtes in holtes of spleten in mergelgroeven, kelders en bomen.

De eikelmuis is één van de meest zeldzame zoogdieren van ons land. De Nederlandse populatie is de laatste vijftien jaar zeer sterk achteruit gegaan. Eikelmuizen zijn recentelijk alleen nog maar aangetroffen in het Savelsbos en het Cannerbos, beide in Zuid-Limburg. Mogelijk leven er nog maar enkele tientallen exemplaren in ons land. De soort is daarmee ernstig bedreigd. Ook in de rest van Europa gaat het slecht met de eikelmuis.

De precieze oorzaken van de sterke achteruitgang in ons land zijn niet bekend. Vermoedelijk speelt het steeds monotoner worden van het cultuurlandschap, waarbij onder andere hoogstamboomgaarden en kleine landschapselementen verdwijnen, een grote rol. Een andere mogelijke oorzaak hangt samen met de steeds zachtere winters. Hierdoor ontwaken eikelmuizen vaker uit hun winterslaap. Ze spreken dan vaker hun vetreserves aan, waardoor ze mogelijk het voorjaar niet halen. Duidelijk is in ieder geval dat gerichte beschermingsmaatregelen genomen moeten worden om de soort te behouden.

De huidige situatie van de eikelmuis is vergelijkbaar met die van de hamster van vijftien jaar geleden. Het is gelukt om de situatie van de hamster te verbeteren. Met de eikelmuis moet dat ook kunnen. De Zoogdiervereniging is daarom een onderzoek gestart naar de oorzaken van de achteruitgang van de eikelmuis. De Provincie Limburg, Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten financieren hierbij het merendeel van de kosten. Bij het onderzoek wordt samengewerkt met lokale vrijwilligers, die al enkele jaren met behulp van speciale nestkasten onderzoek doen aan eikelmuizen.

Voor het onderzoek zijn onlangs drie eikelmuizen uit het Savelsbos van een geïmplanteerde zender voorzien. De dieren kunnen daardoor met behulp van een draagbare antenne nauwkeurig worden gevolgd op hun nachtelijke tochten. Ook kunnen de dagrustplaatsen worden opgespoord. Door de gegevens die deze studie oplevert kunnen beheerders en beleidsmakers deze ernstig bedreigde diertjes beter beschermen.

Meer informatie over de eikelmuis vindt u op www.eikelmuis.nl.

Tekst en foto: Rob Koelman, de Zoogdiervereniging