Slangenhemden

Bericht uitgegeven door RAVON op donderdag 13 augustus 2009

Voor reptielen is het seizoen nog in volle gang. De maanden augustus en september zijn dé geboortemaanden voor slangen en hagedissen, met voor de slangen een uitloop tot in oktober. En behalve uit te zien naar jonge dieren is het ook leuk om te speuren naar vervellingen. Bijna altijd zijn vervellingen, zelfs al zijn ze niet compleet, op soort te benoemen! Zo’n vervelling vormt een volwaardig bewijs voor het voorkomen van de soort, ook al heb je het dier zelf niet gezien.

Omdat slangen al heel kort na de geboorte vervellen, kun je ook van pasgeboren slangetjes de miniatuur vervellingshuidjes vinden. Een mooi bewijs van geslaagde voortplanting! Ze zien er uit als een lege, wittige huid van een flinke regenworm.

Binnenstebuiten afgestroopt
De vernieuwing en afstoting van opperhuidcellen is bij reptielen niet een voortdurend proces zoals bij ons, maar dit gebeurt schoksgewijs. Onder hun oude opperhuid vormt zich een nieuwe, geleidelijk dikker wordende laag cellen die de nieuwe opperhuid gaat vormen. Wanneer dit proces in een eindfase gekomen is, is dit herkenbaar aan de verkleuring van de oude reptielenhuid, die er een beetje blauwgrijs uit is gaan zien. Als de oude huid losgelaten heeft, valt deze in flarden af (de meeste hagedissen), of ze wordt ineens binnenstebuiten afgestroopt (slangen en hazelworm). Hoe vaak reptielen vervellen hangt af van de leeftijd, groei per seizoen en de ruigheid van het terrein waarin ze leven; ook lijken er individuele verschillen te zijn.

Verwaaide stukjes ‘plastic’
Reptielen vervellen enkele keren per jaar. Onder dat ‘jaar’ moet verstaan worden het actieve seizoen dat begint als ze uit hun winterslaapplaats tevoorschijn komen en eindigt als ze er weer in kruipen. Kort voor en na de winterslaap vindt er een vervelling plaats. Vooral de vervellingen van slangen (de zogenaamde slangenhemden) zijn opvallend. Een slangenhemd is altijd een bijzondere vondst, maar toch ook weer geen zeldzaamheid. Het is een kwestie van een goed zoekbeeld ontwikkelen om ze op te sporen. Augustus is de maand voor een bezoek aan de bloeiende heide; wie aan de randen van paadjes zijn zoekbeeld instelt op verwaaide stukjes ‘plastic’ met bruine vlekjes erin of lange, wittige kousachtige vormen dwars door heidestruikjes heen, helpt het geluk een handje om een mooie vervellingsflard van een hagedis te vinden of een echt slangenhemd.

Het RAVON veldgidsje 'Herkenning Amfibieën en Reptielen' bevat een determinatiesleutel waarmee vervellingen (zelfs al zijn ze niet compleet) op soort te benoemen zijn.

Tekst en foto: Annemarie van Diepenbeek, RAVON