Zwoele herfst lijkt vroege lente
Bericht uitgegeven door Aculea, wilde bijen- en wespenwerkgroep van Natuurpunt [land] op [publicatiedatum]
Wie graag geniet van een zonnige herfst, zat dit jaar goed. Het najaar van 2011 was immers abnormaal zonnig en warm. Terrasjesweer eind oktober. Voor wilde bijen en heel wat andere insecten kan dit terrasjesweer echter zorgen voor een zware kater...
De herfst begon zomers, met temperaturen boven de 25 °C. Een reden voor veel mensen om nogmaals het strand op te zoeken of de barbecue in de tuin te ontsteken. Maar ook planten en dieren reageren op de uitzonderlijk warme najaarstemperaturen. Gevolg: enkele bijzonder merkwaardige waarnemingen.
Op 23 september werd een vers uitgeslopen vrouwtje Meidoornzandbij gemeld. Vreemd, want deze soort vliegt normaal van eind maart tot eind juni. Ook in oktober en november bleven opvallende waarnemingen binnenkomen met o.a. een vrouwtje Grijze zandbij op 16 oktober (normale vliegperiode: begin maart tot eind mei) en een vrouwtje Valse rozenzandbij op 29 oktober (normale vliegperiode: begin maart tot eind juni).
Vooral soorten die normaal in het voorjaar vliegen, lijken dit najaar met de lentekriebels te zitten. Logisch, want nakomelingen van deze soorten hebben in de herfst reeds de volledige metamorfose van ei tot volwassen dier doorgemaakt en zitten dus als het ware in hun nesten te wachten op de eerste, vroege lentezonnestralen. Veel van deze soorten moeten als pop of volwassen exemplaar eerst een koudestadium doormaken voor zij 'geactiveerd' worden en zullen uitsluipen. Die koudeperiode valt normaal in de wintermaanden. Vermoedelijk hebben enkele bijen de frisse, natte zomerperiode van dit jaar als 'winter' aanzien. Juli was immers opmerkelijk koud en minder zonnig dan normaal. Ook augustus was iets frisser, maar vooral veel natter dan normaal. In combinatie met een warmere september- en oktobermaand kan dit voor dieren tot het verkeerde besluit leiden dat de winterperiode voorbij is en de lente opnieuw in het land is.
Wat voor ons een zonnige herfst is, wordt voor de insecten die te vroeg uitsluipen echter een nachtmerrie. De meeste bijen zullen immers niet uitsluipen en in de nesten wachten tot de echte lente begonnen is. De vroege vogels (lees: bijen) die nu al uitsluipen zullen dus geen geschikte partner vinden en zullen zich niet kunnen voortplanten. Daarnaast zijn bijen vaak gespecialiseerd in het verzamelen van stuifmeel van bepaalde planten. En de planten waar voorjaarssoorten op gespecialiseerd zijn bloeien enkel ... in de lente. De Grijze zandbij verzamelt bv. enkel stuifmeel van wilgen, en wilgen bloeien enkel in het voorjaar. Deze specialisten vinden dan ook onherroepelijk de dood door nu al uit ter sluipen.
En het blijft niet bij verwarde bijen alleen. Op www.waarnemingen.be werden reeds enkele andere lentefenomenen gemeld. Zo blijken ook nachtvlinders in de war te zijn. Kleine voorjaarsuilen werden genoteerd op 8 november in Mechelen en Tervuren terwijl de Tweestreepvoorjaarsuil tussen 31 oktober en 9 november in de provincies Luik, Namen en Vlaams-Brabant werd waargenomen. En wat te denken van Bosanemonen die op verschillende plaatsen in bloei staan of een Meikever die op 8 november werd aangetroffen in Kessel-Lo.
Tekst: Jens D'Haeseleer, Natuurpunt Studie met dank aan Wim Veraghtert
Foto: Joost Reyniers