Kwallen op het strand: een netelige kwestie
Bericht uitgegeven door de Strandwerkgroep [land] op [publicatiedatum]
Dit keer geen gemekker en geklaag: stranden vol zonnekloppers en pootjesbaders. De kusthoreca is blij. Enkel een golf van kwallen lijkt de pret nog enigszins te kunnen bederven.
In de Noordzee komen heel wat kwalsoorten voor maar de meest opvallende zijn de schijfkwallen. Aan de Belgische kust komen vier soorten algemeen voor. De Blauwe haarkwal is er als eerste bij. Mooi beest, doorgaans korenbloemblauw, soms geel of roodachtig. De soort duikt hier op vanaf april. Normaal zie je ze nog nauwelijks in juli maar dit jaar werden zelfs begin augustus nog Blauwe haarkwallen gezien. Dat is best uitzonderlijk en mogelijk zit het lange, koude voorjaar en de late planktonbloei hier voor iets tussen. Deze ‘vroege’ kwal kan irritaties veroorzaken na contact met de menselijke huid. Vanaf half april tot een eind in augustus is het de beurt aan de Oorkwal, de meest algemene soort in de Noordzee, herkenbaar aan de vier witte, cirkelvormige voortplantingsorganen in het scherm. Dit jaar spoelde de soort op 25 mei massaal aan op de Belgische stranden. Het is een ‘brave’ kwal: zijn steek is weinig irritant en enkel voelbaar op tere huid (bv. de binnenkant van de armen).
De boosdoener van het moment is echter de Kompaskwal, een heuse ‘vakantiekwal’ die aan de Belgische kust opduikt van juli tot september. Bruine rand, rode tentakels op de rand van het scherm en bruine strepen van het centrum naar de rand van het scherm (vooral bij de grotere exemplaren). Deze kwal heeft een erg lange gelobde maag onder de hoed, waarin je soms zijn prooien (andere kwallen, kleine visjes) kan zien hangen. Een steek van de Kompaskwal kan bij de mens behoorlijk pijnlijk zijn en kan leiden tot lichte verwondingen die doen denken aan striemende zweepslagen. Wanneer een kwal in aanraking komt met de menselijke huid, dan worden door de netelcellen giftige harpoentjes afgevuurd, met de kracht van een automatisch geweerschot. Microscopisch kleine structuren zijn het, die de huid binnendringen en een gif afgeven in de bloedbaan. Op de huid blijven meestal ook vele ‘niet-afgeschoten’ netelcellen aanwezig die best kunnen worden geneutraliseerd met azijn. Goed afspoelen met zeewater helpt ook, spoelen met zoet water niet omdat dit onafgeschoten netelcellen alsnog activeert.
Na de gesel van de Kompaskwallen, worden de mooie Zeepaddenstoelen verwacht, van augustus tot in de herfst. De Zeepaddenstoel is een halfbolvormige, blauwe kwal, volstrekt ongevaarlijk voor de mens.
Maar even terug naar de pijnlijke Kompaskwal. Waar komen die nu allemaal plots vandaan? De reden ligt voor een deel bij de zuidenwind van de voorbije dagen. Zuidenwind, die bloedhete lucht naar België en toeristen naar de stranden bracht. Maar die zuidenwind waait weg van het land waardoor er in zee een compenserende onderstroom ontstaat die water uit de diepere delen terug doet stromen naar het strand. En net die onderwaterstroom brengt de kwallen naar de kust. Niet leuk voor de badgasten, maar nog minder leuk voor de kwal: een aangespoelde kwal is immers ten dode opgeschreven…
Tekst: Hans De Blauwe, Strandwerkgroep
Foto's: Hans De Blauwe