conidien

Klimaatopwarming geeft nieuwe schimmelziekte een kans

Nederlandse Mycologische Vereniging
12-DEC-2012 - Eind november werd het miniscule parasitaire zwammetje Splanchnonema platani volop aangetroffen in Platanen in het Noordhollandse Bergen. De paddenstoel is de veroorzaker van de Massariaziekte waardoor de schors afsterft en het hout wordt aangetast. Als gevolg van de ziekte kunnen onverwachts grote takken afbreken. Splanchnonema platani komt oorspronkelijk uit het Middellandse zeegebied. Sinds het begin van deze eeuw rukt hij op naar het noorden, waarschijnlijk als gevolg van klimaatverandering.

Bericht uitgegeven door de Nederlandse Mycologische Vereniging [land] op [publicatiedatum]

Eind november werd het miniscule parasitaire zwammetje Splanchnonema platani volop aangetroffen in Platanen in het Noordhollandse Bergen. De paddenstoel is de veroorzaker van de Massariaziekte waardoor de schors afsterft en het hout wordt aangetast. Als gevolg van de ziekte kunnen onverwachts grote takken afbreken. Splanchnonema platani komt oorspronkelijk uit het Middellandse zeegebied. Sinds het begin van deze eeuw rukt hij op naar het noorden, waarschijnlijk als gevolg van klimaatverandering.

Conidiën Splanchnonema platani (foto: Cees Roobeek)Op uitgewaaide takken van platanen (Platanus sp.) in Bergen (NH) werden eind november volop vruchtlichamen gevonden van het miniscule zwammetje Splanchnonema platani, de veroorzaker van de Massariaziekte. De Plataan is een boomsoort die, omdat hij goed tegen luchtvervuiling en bestrating kan, veel is aangeplant als laanboom in het stedelijke gebied. Doordat nogal wat, meestal hele kleine, soorten paddenstoeltjes voorkomen in de boomkruinen, is het vaststellen van deze zwammetjes lastig. Een fikse storm kan helpen om de aangetaste takken, uit dit anders zo lastig te bereiken biotoop, binnen bereik te brengen.

Bast Plataan (foto: Steve Baskauf)De zakjeszwam Splanchnonema platani (ascomyceet) maakt twee soorten vruchtlichamen, beide nauwelijks zichtbaar, als één tot twee millimeter kleine pukkels in de bast. Pas als de bast deels wordt weggesneden worden de vruchtlichamen zichtbaar. Onder de microscoop zijn uit deze twee soorten vruchtlichamen de asexuele sporen, de conidiën, goed te onderscheiden van de in zakjes gevormde sexuele sporen.

De vooral op wat oudere platanen voorkomende parasiet veroorzaakt het afsterven van de schors en vervolgens aantasting van het hout. Hierdoor kunnen onverwachts grote takken afbreken, iets wat onwenselijk is bij bomen in het stedelijk gebied. De ziekte is al sinds mensenheugenis bekend uit het oosten van de Verenigde staten en het Middellandse zeegebied. Sinds 1990 is de ziekte bekend uit het zuiden van Duitsland. Vanaf het begin van deze eeuw is Splanchnonema platani snel opgerukt naar het noorden.

Sexuele sporen Splanchnonema platani (foto: Cees Roobeek)Het oprukken van de zwam kan heel goed met klimaatopwarming te maken hebben. Vier van de warmste jaren sinds 1901 vonden plaats in de 21e eeuw. Hoewel Splanchnonema platani pas voor het eerst in 2007 (samen met 2006 deze eeuw het warmste jaar tot nog toe) daadwerkelijk is vastgesteld in het zuiden van het land lijkt ze zich inmiddels al door het gehele land te hebben verspreid.

Splanchnonema platani is geen echte exoot. Er kan namelijk niet vastgesteld worden of ze zich op natuurlijke wijze vanuit het Middellandse zeegebied heeft verspreid of dat ze verspreid is door transport van met sporen besmet materiaal. Overigens komen Platanen ook niet van nature in deze streken voor.

Bij het monitoren van deze zakjeszwam kunnen amateurmycologen een belangrijke rol spelen. Het afzoeken van uitgewaaide takken is relatief gemakkelijk en kan veel bijdragen aan een goed verspreidingsbeeld van deze ziekte.

Meld je vondsten daarom via Spot, TelMee of Waarneming.nl.

Tekst: Menno Boomsluiter, Nederlandse Mycologische Vereniging
Foto’s: Cees Roobeek, Nederlandse Mycologische Vereniging; Steve Baskauf, Creative Commons License