De zee vonkt!
Bericht uitgegeven door Strandwerkgroep België [land] op [publicatiedatum]
Zeevonk. Machtig mooi. Miljarden minuscule lichtjes die de zee hullen in een blauwe, golvende fluomassa. Buitenaards, onwezenlijk, fascinerend. Het Noorderlicht, maar dan in het water. De komende dagen kan dit bijzondere fenomeen in de Noordzee worden bewonderd.
Zeevonk dus. Een minuscuul organisme dat oplicht bij beweging. Overdag heeft het weinig om het lijf en heeft het veel weg van oranje smurrie. Maar bij nacht zorgt die smurrie voor een megalichtshow. Zeevonk heet in het keurig Latijn Noctiluca scintillans. Letterlijk vertaald: flitsend nachtlichtje.
Het ziet er uit als een klein doorzichtig ballonnetje met een staartje, 0,5 tot 1 mm groot, best groot voor een eencellige. Het licht van de Zeevonk wordt geproduceerd tijdens een chemisch proces (bioluminiscentie) waarbij veel energie vrijkomt. In tegenstelling tot de chemische reacties die zich voltrekken in een gloeilamp - waarbij veel warmte ontstaat - wordt bij bioluminiscentie alle energie die vrijkomt meteen omgezet in licht, niet in warmte. Voor de scheikundigen: dit licht ontstaat door het pigment luciferine en het enzym luciferase onder invloed van zuurstof.
Aangezien de Zeevonk geen bladgroen en dus zelf geen voedingsstoffen kan aanmaken, zoals een plant dat kan, delen biologen dit organisme in bij de bijzondere groep van de protisten. Eigenlijk is het een dinoflagellaat, een soort alg met een staartje. Bij veel algen heeft dit staartje een zwemfunctie. Niet zo bij de Zeevonk. Die voedt zich op twee manieren. Ofwel kan hij voedseldeeltjes aan een kleverig draadje plakken en die in zijn cel naar binnen brengen, ofwel kan de zeevonk in groepsverband eten. Dan vormen ze samen een soort zeef van slijmdraadjes om zich heen, waar tijdens het zinken voedsel in blijft hangen.
In het voorjaar en het begin van de zomer geeft hij door een chemische reactie licht bij beweging. Dit zorgt voor verbijsterende lichteffecten in de golven, in de voetsporen van strandwandelaars, rond mensen die zwemmen in de zee, voornamelijk bij warm weer en in ondiep water. Momenteel is dit fenomeen goed waarneembaar in de (jacht)havens van Nieuwpoort en Zeebrugge. Hoe lang dit nog zal duren, is moeilijk voorspelbaar maar in sommige jaren houdt het ‘zeegevonk’ aan tot een eind in augustus.
Kijk overdag uit naar een zalmkleurige concentratie in het water. Als je bij duisternis terug gaat en het water in beweging brengt door te spatten, te zwemmen of erin te roeren, dan word je door het blauwgroene licht verrast.
Tekst: Hans De Blauwe, Strandwerkgroep en Dominique Verbelen, Natuurpunt Studie
Foto's: Hans Hillewaert en Hans De Blauwe