Paddenstoelen met een duister randje

De algemeenste

Wie al langer naar paddenstoelen kijkt, is het misschien opgevallen. Er zijn heel weinig Gele aardappelbovisten in het bos. Hoewel om een van de algemeenste soorten op de zandgronden gaat, zijn ze dit jaar schaars. Vermoedelijk komt dat door de droge nazomer. Dat heeft ook gevolgen voor een andere soort: de Kostgangerboleet. Een vreemde eend binnen de boleten. Waar boleten overwegend in symbiose met bomen leven, pakt de Kostgangerboleet het anders aan. Deze algemene, parasitaire paddenstoel bewoont de vruchtlichamen van de Gele aardappelbovist, die verschrompelen onder de eetlust van hun kostganger. Hoewel er dit jaar een dipje is, gaat het goed met de Kostgangerboleet. De afgelopen decennia is de soort sterk toegenomen.

De mooiste

De Nevelzwam is een opvallende, bekende en zeer algemene paddenstoel, waarvan mycologen zeggen dat het verschijnen ervan het einde van het paddenstoelenseizoen inluidt. De kans is groot dat je Nevelzwammen nu tegenkomt op een ommetje in je buurt. Veel minder algemeen is een soort die op de vruchtlichamen van de Nevelzwam groeit: de Parasietbeurszwam. Dit is een bijzonder fraaie paddenstoel, die begint als een wit bolletje op de hoed van de Nevelzwam. Het bolletje breekt open en er verschijnt een witte, fluwelen hoed op een zijdeachtige witte steel. De basis van de steel wordt omgeven door de resten van het omhulsel: de beurs. Vaak staan er meerdere vruchtlichamen op een Nevelzwam. Het is nog niet helemaal zeker of de Parasietbeurszwam de veroorzaker is van het aftakelen van zijn gastheer, of dat de soort als afbreker leeft.

De intrigerendste

De meest bijzondere en tegelijk ook meest zeldzame onder de paddenstoelenparasieten zijn de dikpootjes. Er komen in Nederland drie soorten dikpootjes voor, die alle drie op veel voorkomende paddenstoelen leven: Odeurzwammetje – met een sterke geur – op Tweekleurige vaalhoed, Korrelig dikpootje op Okergele korrelhoed, en Glad dikpootje op Honinggeel mosklokje, of soms op andere soorten mosklokjes. Het zijn paarse paddenstoeltjes met een vezelige tot schubbige hoed en steel en met paarse plaatjes onder de hoed. Dikpootjes groeien niet op de hoed van hun gastheer. Ze komen uit een knolvormige basis, die gedeeltelijk bestaat uit misvormd weefsel van de gastheer. Vaak oogt de onderste steelhelft als die van de gastheer, terwijl de bovenste duidelijk bij de parasiet hoort. En omdat de laatste paars is, vormt dat een bijzonder gezicht.

Zeldzaam zijn, loont

Je kunt je afvragen waarom veel van deze parasieten zo zeldzaam zijn, terwijl hun gastheren juist tot de meest algemene soorten behoren. Voor een parasiet lijkt dat echter toch een goede strategie: als je zelf zeldzaam blijft, kan het goed blijven gaan met degene waarvan je afhankelijk bent.

Tekst: Inge Somhorst, Paddenstoelenonderzoek Nederland 
Beeld: Piet Brouwer (leadfoto: kostgangerboleten); Jenny van Triet-van Gemerden; Theo Kiewiet