Uitgelicht: de ondergrondse woelmuis

Kenmerkend voor alle woelmuizen, dus ook de ondergrondse woelmuis (Microtus subterraneus) is de gedrongen, ietwat lompe bouw en een stompe kop met kleine ogen en oren en een kort staartje. De ondergrondse woelmuis is onze kleinste woelmuissoort. Ondergrondse woelmuizen zijn herkenbaar aan de zeer kleine kraalogen en de kleine ronde oren, die bijna geheel verborgen liggen in de vacht. De vacht is op de rug donkerbruin tot grijs. De buik is zilver- tot blauwgrijs en de staart is tweekleurig. Verwarring is mogelijk met de jongen van de overige woelmuizen, zij zijn vaak ook grijs gekleurd. De achtervoet van de ondergrondse woelmuizen hebben echter vijf eeltkussens, in tegenstelling tot de andere Nederlandse woelmuizen, die er zes hebben.

Leefwijze

De ondergrondse woelmuis leeft voornamelijk ondergronds. Het diertje kan goed graven. De woelmuissoort is zowel overdag als ’s nachts om de drie á vier uur actief, waarbij de activiteitsperioden ’s nachts langer zijn. In gebieden waar andere woelmuizen voorkomen, mijdt de ondergrondse woelmuis deze en stemt zijn activiteitsperioden daarop af. Op het menu van de ondergrondse woelmuis staat vrijwel uitsluitend plantaardig voedsel zoals (de ondergrondse delen van) kruidachtige planten, grassen, maar ook cultuurgewassen zoals granen, bieten, wortels, bloembollen en knollen. Ook eet hij mossen en noten en vult zijn dieet soms aan met insecten en wormen.

Ondergrondse woelmuizen graven in een dichte gras- of strooisellaag zowel oppervlakkige als tot 40 centimeter diepe gangen. Ook maken ze gebruik van gangen van andere woelmuizen en mollen. Het gangenstelsel bevat nest- en voorraadkamers. Het nest wordt gemaakt van gras, mos en wortels. Bij veel neerslag worden de holen vaak afgesloten. 

Leefgebied en verspreiding

De plek waar je een woelmuis ziet, vangt of vindt, is vaak een goede aanwijzing over de soort. Ondergrondse woelmuizen komen vooral voor in kleinschalig cultuurlandschap, met een gevarieerd aanbod aan biotopen. Ze houden van een dichte gras- of kruidlaag en zoomvegetaties zoals bermen en bomenrijen, maar ook van hooggelegen weide- en akkerbouwland, licht loofbos, boomgaarden en tuinen. In naaldbossen komen ze zelden voor.

Nederland vormt de noordgrens van het areaal van de ondergrondse woelmuis. Ten zuiden van de grote rivieren komt de woelmuis voor in Zeeland, Noord-Brabant en Limburg. Boven de grote rivieren wordt hij alleen in de Achterhoek, in de omgeving van Winterswijk, aangetroffen. Het is daarmee een typische soort voor de groene dooradering van het Nederlandse landschap met houtwallen, overhoekjes, oude boomgaardjes, spoorlijnen of ruige overgroeide dijkjes. Aangezien dit landschap vrijwel overal verdwenen is, is de ondergrondse woelmuis een stuk zeldzamer dan enkele decennia geleden.

Meer informatie

• Hoeveel heb jij geleerd in het Jaar van de woelmuis? Maak de quiz en test jouw kennis!
• Wil je meer weten over alle activiteiten en hoe je mee kunt doen aan het Jaar van de woelmuis? Kijk dan op de website van de Zoogdiervereniging of volg de Zoogdiervereniging op sociale media.

Tekst: Neeltje Huizenga, Zoogdiervereniging
Beeld: Wesley Overman; Eveline van der Jagt, Zoogdiervereniging