Vlinders in beweging (2): waar zijn onze vlinders heen?
Bericht uitgegeven door Natuurpunt Studie [land] op [publicatiedatum]
Waar zijn onze vlinders heen? En wat kunnen we doen om ze terug te halen? Daarover gaat het boek “Dagvlinders in Vlaanderen: Nieuwe kennis voor betere actie” dat vandaag aan het publiek wordt voorgesteld. De achteruitgang van verschillende soorten in Vlaanderen is zorgwekkend, dat blijkt uit de nieuwe statistieken, kaarten en trends. Maar de kennis en ervaring om de zaken beter aan te pakken groeiden de jongste jaren gelukkig sterk.
Barometer voor de natuur
Het is weinig insecten gegeven maar dagvlinders beroeren mensen. Van in de oudheid al vormen zij het zinnebeeld van de ziel, de onsterfelijkheid, de verliefdheid en de onschuldigheid. Maar ook bij de wetenschap in dienst van natuurbehoud spelen dagvlinders in binnen- en buitenland in toenemende mate een centrale rol. Zij zijn de barometer voor de natuur. Het zijn erg gevoelige organismen die snel reageren op milieuveranderingen. Gaat het slecht met de dagvlinders? Dan is de natuur er ook vaak belabberd aan toe. Als fragiele zonnekloppers zijn ze bovendien erg gevoelig voor klimaatverandering. Ook de politiek heeft die signaalfunctie recent moeten erkennen: in november 2012 keurde het Vlaams parlement unaniem een resolutie goed betreffende “het nemen van maatregelen ter bevordering van vlinders”.
Citizen Science: 3900 vlinderliefhebbers maken nieuwe Vlaamse vlinderatlas
Het INBO, Natuurpunt Studie en de onderzoeksgroep van Prof. Van Dyck (UCL) voeren al jaren samen onderzoek naar vlinders. Met de vlinderatlas willen de auteurs – Dirk Maes (INBO), Wouter Vanreusel (Natuurpunt) en Hans Van Dyck (UCL) – niet alleen trends documenteren, ze willen ook de oorzaken beter begrijpen en stellen gepaste acties voor. Het resultaat van die samenwerking mag er wezen: we krijgen veel kennis en nieuwe inzichten op een toegankelijke manier voorgeschoteld, samen met verhalen en ervaringen van vrijwilligers en professionele natuurbeschermers van de Westhoek tot Voeren. Het boek is een schoolvoorbeeld van een publieksproject geworden: het werd gebaseerd op waarnemingen van meer dan 3900 mensen die meer dan 780.000 verspreidingsgegevens van vlinders hebben verzameld. Op basis van daarvan hebben de auteurs wetenschappelijke analyses gemaakt over de toestand van de vlinders in Vlaanderen. Die ziet er niet bijzonder rooskleurig uit: van de 67 inheemse dagvlindersoorten zijn er 19 soorten (28%) verdwenen en 25 (37%) in min of meerdere mate bedreigd.
Aanbevelingen voor het beleid
Naast de verspreidingsevolutie van vlinders in Vlaanderen, vertaalden de auteurs wetenschappelijke kennis uit heel Europa naar de situatie bij ons. Die kennis vormt de basis voor de aanbevelingen: met geschikte maatregelen het landschap inrichten voor vlinders en specifieke zones beter leren beheren. De overheid en verenigingen als Natuurpunt doen al veel om het tij te keren, maar in dit geval is veel niet genoeg. De vlinderatlas reikt alle nodige kennis en inzichten aan voor meer, andere en vaak betere acties. Met aandacht voor nieuwe kansen en opportuniteiten, voor dagvlinders maar ook andere biodiversiteit. Natuurreservaten oprichten en gepast beheren is erg belangrijk, maar op zich niet voldoende om onze vlinders de wind in de rug te geven.
In het bredere Vlaamse landschap blijken vooral verspreide natuurelementen (zoals bloemrijke bermen, brede heggen en houtkanten) erg belangrijk voor deze kleurrijke insecten met vleugels van papier. Die fundamentele natuurkwaliteit van het landschap kan veel beter en vergt een innovatieve aanpak door de verschillende landgebruikers. De vlinderatlas bespreekt uitgebreid nieuwe kansen voor dagvlinders op industrieterreinen, in de stad, in landbouwgebied of op bermen langs wegen, maar ook hoe we het beheer van natuur- en bosgebieden beter kunnen afstemmen. De auteurs pleiten voor het opstellen van een doordacht actieplan om de situatie tegen 2020 beduidend te verbeteren.
2020 vormt immers een bijzondere mijlpaal voor het beleid. Dan wordt er afgerekend voor de internationale afspraken van de Verenigde Naties en de Europese Commissie over het stoppen van de teloorgang van de biodiversiteit. Maar tegen 2020 wil Vlaanderen ook uitmunten als economisch innovatieve, duurzame en sociale warme samenleving. Hoog tijd dus voor slimme actie en voor een heus vlindereffect!
Dagvlinders in Vlaanderen: Nieuwe kennis voor betere actie
van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO) en Natuurpunt,
werd uitgegeven door LannooCampus en is hier verkrijgbaar.
Tekst: Hans Van Dyck (UCL)
Foto: Marc Herremans