Eerste Boerenzwaluwen komen aan onder zomerse omstandigheden
Bericht uitgegeven door Natuurpunt Studie [land] op [publicatiedatum]
De eerste Boerenzwaluw van het jaar werd zaterdagochtend om 08:45 gezien ten zuiden van Antwerpen. Gisteren volgden er meer: in Lier, Wilrijk, Maria-Aalter (Oost-Vlaanderen) en Leefdaal (Vlaams-Brabant) werden overvliegende exemplaren gezien. Ondanks het zachte weer is de eerste zwaluwtrek niet vroeger dan andere jaren. Het afgelopen weekend werden ook Kleine plevieren, Zomertalingen, Blauwborsten en Kraanvogels in het luchtruim gesignaleerd.
Onze Boerenzwaluwen brengen de winter door bezuiden de Sahara. Het gros trekt naar West- en westelijk Midden-Afrika om er overwegend in Ghana, Nigeria en Congo te overwinteren. In het voorjaar trekken ze - vaak via een oostelijke koers over Algerije - weer richting Europa om er te broeden. Sinds 1985 volgt Natuurpunt de terugkeer van alle zomervogels nauwkeurig op. Uit deze dataset blijkt dat de gemiddelde aankomstdatum van Boerenzwaluw in Vlaanderen gedurende de voorbije 20 jaar met zeven dagen is vervroegd (van 5 april naar 29 maart) maar de voorbode biedt zich jaarlijks steeds aan rond 10 maart. Zowel vorig jaar als dit jaar werden de eerste Belgische Boerenzwaluwen gemeld op 9 maart. Dat ze zich ondanks de zachte winter aan hun normale timing gehouden hebben, is logisch. Hun trek hangt meer af van de weersomstandigheden in het zuiden dan van het weer in onze contreien.
De terugkeer van de Boerenzwaluw blijft een bijzondere gebeurtenis. De soort neemt een opmerkelijke plaats in in het volksgeloof. Zo zouden zwaluwen geluk brengen. Op plaatsen waar zwaluwen nestelen, zou de bliksem nooit inslaan. Keert een zwaluw niet terug naar zijn nestplaats van het vorige jaar, dan zal dat huis spoedig afbranden. In bepaalde regio’s raadde men vroeger zelfs de bewoners aan hun huis zo snel mogelijk te verlaten wanneer er een nest van een zwaluw naar beneden viel en wanneer een landbouwer een nest van een Boerenzwaluw vernietigde, zou rampspoed hem treffen door aanhoudende regen tijdens de oogst of lamwordend vee. Het is duidelijk dat de soort met veel eerbied en ontzag werd bejegend.
Trieste noot: het gaat niet goed met de Boerenzwaluw. De terugval is zo opvallend dat niet alleen biologen en landbouwers maar ook ‘gewone’ burgers dit merken. Draden vol kwetteraars, vliegende acrobaatjes op de boerderij: misschien kunnen we het binnenkort enkel nog in historische natuurdocumentaires of in het buitenland beleven. In 2002 werd de Vlaamse broedpopulatie op 20.000 à 30.000 paar geschat. In 1997 lag dat aantal op 40.000 tot 85.000 paartjes, en begin jaren ’70 zelfs nog op dubbel zoveel. Ondanks jaarlijkse fluctuaties is er duidelijk sprake van een uitgesproken negatieve trend. Best jammer want niemand wil deze ambassadeurs van het boerenland kwijt, ook de landbouwsector niet. Boerenzwaluwen zijn namelijk de beste natuurlijke insectenverdelgers: tijdens het broedseizoen verobert een paartje Boerenzwaluw met een nest jongen circa. 1.000.000 insecten, kosteloos dan nog.
Met de warme zuidoostelijke luchtstromingen trokken ook Kraanvogels in een nieuwe golf van de Spaanse overwinteringsgebieden naar de noordelijke broedgronden. Intussen bereikten ook de eerste Kleine pleviereren, Blauwborsten en Zomertalingen ons land. De lente is begonnen.
Tekst: Gerald Driessens, Natuurpunt Studie
Foto: Immanuel Giel & Leo Janssen