Kleine bijenkastkever

Nieuwe bedreigingen Nederlandse honingbijen liggen op de loer

De Natuurkalender
7-MEI-2015 - Alsof de bijenhouders in Nederland nog niet genoeg voor hun kiezen hebben gehad, wacht hun een nieuwe bedreiging in de vorm van twee exotische plagen van honingbijen. In Frankrijk en sinds vorig jaar ook Duitsland, rukt de Aziatische hoornaar op, terwijl eind 2014 ook de kleine bijenkastkever in Zuid-Italië opdook. De verwachting is dat binnen enkele jaren deze nieuwe parasieten in Nederland kunnen worden aangetroffen.

Bericht uitgegeven door Bijen@WUR en De Natuurkalender [land] op [publicatiedatum]

Alsof de bijenhouders in Nederland nog niet genoeg voor hun kiezen hebben gehad, wacht hun een nieuwe bedreiging in de vorm van twee exotische plagen van honingbijen. In Frankrijk en sinds vorig jaar ook Duitsland, rukt de Aziatische hoornaar op, terwijl eind 2014 ook de kleine bijenkastkever in Zuid-Italië opdook. De verwachting is dat binnen enkele jaren deze nieuwe parasieten in Nederland kunnen worden aangetroffen.

In 1983 werd de exotische parasiet Varroa destructor voor het eerst in Nederland aangetroffen en ergens tussen toen en nu kwam daar de darmparasiet Nosema ceranae bij. En op termijn zullen er nog twee exoten bijkomen die parasiteren op honingbijen. Exoten zijn soorten die van nature niet in Nederland voorkomen. Door menselijk toedoen (handel, transport, etc.) kunnen exoten geografische barrières zoals zeeën en gebergten overbruggen om zich vervolgens ergens anders te vestigen. In veel gevallen is een vestiging niet succesvol, maar soms kan een soort in een opportune situatie geraken.

Aziatische hoornaar
De Aziatische hoornaar (Vespa velutina) werd in Europa voor het eerst aangetroffen in 2004 in het zuiden van Frankrijk en is waarschijnlijk met een transport van keramische potten uit Yunnan (China) in Europa terecht gekomen. Sindsdien is de soort verspreid geraakt over een groot deel van Frankrijk en ondertussen in België (2011) en Duitsland (Freiburg, 2014) aangetroffen. Deze wespensoort kan in Nederland overleven en honingbijen zullen er zeker last van krijgen. De wespen vangen werksterbijen op een vernuftige wijze uit de lucht terwijl ze voor een bijenkast hangen. De bijen passen zich aan door het vlieggedrag aan te passen. De bijen worden na gevangen te zijn in stukken geknipt met de krachtige kaken van de wesp en het vlees wordt terug naar het nest gebracht om aan de larven gevoerd te worden.

Aziatische hoornaar (foto: Siga)

Kleine bijenkastkever
De Kleine bijenkastkever (Aethina tumida) werd vorig jaar september aangetroffen in Zuid-Italië. Met man en macht is geprobeerd om de uitbraak in te dammen. In hoeverre dat gelukt is, moet dit voorjaar blijken, maar de verwachtingen van experts zijn niet positief. De kever komt van nature voor in Afrika beneden de Sahara, maar is ondertussen gevestigd in Noord- en Midden-Amerika en Australië. Daar leidde de kleine bijenkastkever met name in de eerste jaren na vestiging tot grote schade. Een besmetting van bijenvolken leidt meestal niet tot visuele schade, maar soms loopt het uit de hand. De keverlarven eten bijenbroed en ook honing en kunnen een bijenvolk dan in korte tijd om zeep helpen. Hoe dat komt is nog grotendeels onbekend. Goede biotechnische en biologische bestrijdingsmethoden om de kever onder de duim te houden zijn schaars. Meer onderzoek zal nodig zijn om goed voorbereid te zijn op de komst van de kleine bijenkastkever.

Kleine bijenkastkever (foto: Bram Cornelissen)

De verwachting is dat binnen enkele jaren deze nieuwe parasieten in Nederland kunnen worden aangetroffen. De mens kan daarbij voor een versnelling zorgen. Als koninginnen van de Aziatische hoornaar bijvoorbeeld een plekje voor hun winterslaap zoeken in tenten en campers van zonnebadende Nederlanders dan gaat de verspreiding een stukje sneller. De vestiging van deze twee exoten betekent niet het einde van honingbijen of de bijenhouderij. Maar het is duidelijk dat er meer kennis nodig is om voorbereid te zijn op de komst van deze exoten.

Bijenfestival Wageningen Zoemt
Bijenexperts nodigen u uit om op 30 mei 2015 een bezoek te brengen aan het Bijenfestival ‘Wageningen Zoemt’ in de binnenstad van Wageningen. Tijdens het Bijenfestival leert u hoe u minimaal 10 duizend bijen kunt ondersteunen in hun battle om te overleven en in het bestuiven van wilde planten, fruitbomen en landbouwgewassen. In korte inspirerende presentaties leert u van alles over de bij en hoe particulieren, gemeenten, boeren en bedrijven bijen succesvol helpen. Er zijn uiteenlopende kijk-, doe- en proefactiviteiten op de informatiemarkt in het Torckpark. Om het leven en de strijd van de bij maximaal te ervaren wordt voor het eerst de nationale Bijenbattle gespeeld, een wereldwijde primeur. Teams van 8 personen kunnen zich via www.wageningenzoemt.nl opgeven.

Tekst: Bram Cornelissen, Bijen@WUR, Arnold van Vliet, De Natuurkalender, Wageningen University
Foto’s: Bram Cornelissen; Siga

Meer informatie over: