Hazelaar ook dit jaar weer drie weken vroeger in bloei dan 100 jaar geleden?

In 2001 begonnen Wageningen University en het radioprogramma Vroege Vogels samen met diverse andere organisaties in het kader van De Natuurkalender de bloeitijdstippen van een groot aantal plantensoorten te monitoren. Doel van het Natuurkalenderonderzoek is om te bepalen hoe veranderingen in weer en klimaat het moment van jaarlijks terugkerende verschijnselen in de natuur beïnvloeden. De hazelaar is een van de planten in het waarnemingsprogramma. Van de hazelaar registreren we het moment van bloei, bladontplooiing, vruchtenrijping, 50% en 100% herfsttint en het einde van de bladval. De meeste waarnemingen zijn tot nu toe gedaan van de bloei.

148 jaar geleden eerste waarnemingen

De hazelaar is een van de planten die als eerste in het jaar in bloei komen. In de periode 1868 tot en met 1968 (toen het waarnemingsnetwerk stopte) zijn in totaal 2100 eerste bloeiwaarnemingen doorgegeven van de hazelaar. Sinds de start van De Natuurkalender zijn bijna 1500 bloeiwaarnemingen doorgegeven. (Op deze pagina zijn alle waarnemingen per jaar te bekijken). In onderstaande figuur staat voor elk jaar waarin er ten minste 10 waarnemingen waren de gemiddelde bloeiwaarneming weergegeven. De gemiddelde start van de bloei lag in de vorige eeuw rond 15 februari. De figuur laat goed zien dat het bloeitijdstip van jaar tot jaar sterk kan variëren. De afgelopen 16 jaar bloeide de hazelaar gemiddeld al op 25 januari. Dit is 20 dagen, dus zo’n drie weken, eerder dan in het verleden. Vorig jaar was het vroegste jaar ooit met een gemiddelde start van de bloei net na de jaarwisseling. Echt late jaren, zoals in 1947 toen de hazelaar pas 28 maart in bloei kwam, zijn deze eeuw bij lange na niet voorgekomen.

Invloed van temperatuur

Tijdens het late jaar 1947 lag de gemiddelde wintertemperatuur op -1,5 graden Celsius. Vorig jaar was dat 6,4 graden. Het laat gelijk al zien dat de hoogte van de temperatuur een sterke invloed heeft op de bloei. Dat wordt helemaal duidelijk in de onderstaande figuur waarin de gemiddelde bloeidatum van de hazelaar in een jaar is uitgezet tegen de gemiddelde temperatuur in de meteorologische winter (december, januari en februari). Bij elke graad stijging van de temperatuur vervroegt de bloei met 8,5 dagen.

Dit jaar ook vroeg?

Afgelopen december had een gemiddelde temperatuur van 4,7 graden Celsius. Daarmee liggen we op koers om weer een vroege bloei te krijgen. Hoe meer waarnemingen er gedaan worden, hoe beter de verschillen tussen jaren en tussen regio’s te bepalen zijn.

Wilt u ook meedoen met het Natuurkalenderonderzoek? Bepaal dan de datum waarop een hazelaar bij u in de tuin, in de straat of in de omgeving voor het eerst bloeit en geef dit door. U kunt anoniem een waarneming doorgeven. Als u eerst inlogt kunt u uw waarneming later terugzien. In principe kan iedereen die een hazelaar kan herkennen meedoen. Het is wel belangrijk dat u de hazelaar om de paar dagen (liefst elke dag) kunt bekijken. Een hazelaar bloeit wanneer de katjes (mannelijke bloemen) helemaal uitgestrekt zijn en er stuifmeelkorrels vrij komen (zie foto hierboven). Om de vrouwelijke bloemen te zien moet je heel goed kijken. Dat zijn de kleine paarse sliertjes die direct op de kale tak te vinden zijn (zie foto hiernaast).

De Natuurkalender

In het kader van De Natuurkalender volgen we een groot aantal planten- en diersoorten. Iedere waarnemer bepaalt zelf hoeveel soorten hij of zij volgt. Met elke waarneming zijn we blij. Veel mensen kiezen ervoor om met de makkelijke soorten te beginnen. Wilt u weten waar deze maand op gelet kan worden, kijk dan op de pagina januari van de Natuur deze maand-rubriek.

Tekst: Arnold van Vliet en Wichertje Bron, De Natuurkalender, Wageningen University
Foto’s: Arnold van Vliet; Paul Busselen, KU Leuven