Letsel eikenprocessierups

Plaatselijk veel meer eikenprocessierupsen

Kenniscentrum Eikenprocessierups
21-JUN-2017 - De warme droge weersomstandigheden van de afgelopen weken blijken voordelig voor eikenprocessierupsen. De voorspelling dat er dit jaar veel zijn lijkt uit te komen. Door de hitte verplaatsen de rupsen zich naar de lagere delen van de boom waardoor de kans dat mensen en dieren, zoals honden en paarden, in contact komen met brandharen toeneemt. We adviseren om niet zelf nesten te gaan verwijderen.

Afgelopen najaar werd een recordaantal eikenprocessievlinders gevangen en zijn er zeer veel eitjes afgezet. De eieren kwamen zeer vroeg uit door de zeer warme maart. De vrij koude april zorgde voor een trage ontwikkeling van zowel eikenbomen als rupsen, maar mei en juni hadden optimale groeiomstandigheden voor eikenprocessierupsen. Ze ontwikkelen zich momenteel zeer snel en overal worden de karakteristieke nesten zichtbaar. Alles wijst erop dat er dit jaar, zoals verwacht, zeer veel nesten zijn. Zo zijn er bijvoorbeeld bij een onderzoek van De Vlinderstichting dit jaar in de provincie Gelderland naar de biodiversiteit onder eikenlanen al bijna zes keer meer nesten waargenomen dan in 2016 en maar liefst ruim negen keer meer dan in 2015!

Nest eikenprocessierups

Hitte: rupsen lager in de bomen

Door de (zeer) hoge temperaturen van de afgelopen dagen verplaatsen de rupsen zich naar de lagere delen van de bomen of kruipen ze in de grond als er geen beschutting op de stam mogelijk is. In het verleden is gebleken dat 32 graden Celsius een kritische temperatuur is voor de rupsen. Als de temperatuur daarboven komt, kan nestvorming in de bodem ontstaan. Dan worden de nesten niet meer opgemerkt.

De nesten worden door de verzameling aan uitwerpselen en vervellingshuidjes met brandharen steeds groter. We verwachten dat een deel van de rupsen al aan het einde van hun cyclus is en binnenkort gaat verpoppen in de nesten, maar bij rupsen die in kaalgevreten bomen zitten is de ontwikkeling vertraagd en kan nestvorming nog tot in juli plaatsvinden. Na verpopping kunnen de nesten nog lang aanwezig blijven.

Rupsen langs een fietspad

Blijf uit de buurt van rupsen en nesten

Door bezuinigingen van sommige gemeentes worden de rupsen maar ten dele bestreden. Dat betekent dat veel nesten niet geruimd worden, ook niet op plekken waar veel wordt gefietst of gerecreëerd. Dit kan leiden tot overlast voor mensen die onvoldoende afstand houden tot de nesten. Voorkom het aanraken van rupsen of nesten. Rupsen laten hun brandharen los bij gevaar waarna de haren zich makkelijk kunnen verspreiden. In de omgeving van bomen met eikenprocessierupsen kunnen brandharen zich sowieso verspreiden als gevolg van verwaaiing en neerslaan op de grond. Tot hoever de brandharen komen is moeilijk aan te geven, maar uit de praktijk blijkt wel dat recreëren in de directe omgeving van besmette bomen tot fysieke overlast kan leiden als men bijvoorbeeld op de grond gaat zitten. Ook blijkt dat fietsen onder of langs aangetaste bomen tot overlast kan leiden. Hierbij kan ook kleding besmet raken.

Overlast en behandeling

Letsel door eikenprocessierups opgelopen in DrentheDe fysieke overlast die wordt ervaren, kan ontstaan door contact van de brandharen met de huid, ogen en luchtwegen. Na contact met de brandharen kunnen binnen een paar uur klachten ontstaan, zoals hevige jeuk, bultjes, blaasjes, roodheid en ontstekingen. Verder kunnen verschijnselen optreden die lijken op een verkoudheid met koorts. Sommige mensen zijn overgevoelig voor de brandharen en reageren al binnen een aantal minuten met klachten.

Indien klachten optreden, kan men het beste eerst de huid met plakband strippen, zodat geen verdere verspreiding van de brandharen optreedt. Daarna de aangedane huid overvloedig spoelen met lauwwarm water of gaan douchen en insmeren met een verkoelende zalf, bijvoorbeeld op basis van menthol. Indien er brandharen in de ogen zijn gekomen, spoel dan de ogen goed en neem bij blijvende irritatie contact op met huisarts of oogarts. Bij ernstige klachten, zoals bij een sterke overgevoeligheid, wordt geadviseerd contact op te nemen met de huisarts.

Let op met dieren

Aangezien veel rupsen en nesten nu aan de voet van de bomen te vinden zijn, adviseren we om honden uit de buurt van de eikenbomen te houden.  Door snuffelen kunnen ze de brandharen of delen van nesten met brandharen in hun mond krijgen, wat tot ernstige irritaties kan leiden met soms fatale gevolgen. We adviseren ook om paarden en  andere dieren op ruime afstand van bomen met eikenprocessierupsen te houden. Houd hierbij minstens de lengte van de boom aan als veilige afstand. Bij bomen met kaalvraat dient een nog grotere afstand aangehouden te worden.

Bestrijding

Bij de bestrijding van nesten en rupsen met brandharen, zoals middels het zuigen of plukken van nesten, dient men optimaal beschermd te zijn. Dit geldt zowel voor de huid als de luchtwegen. Draag dan ook de juiste persoonlijke beschermingsmiddelen. Veel mensen zullen de neiging hebben om zelf nesten te verwijderen, maar we adviseren dringend dit niet te doen. Professionele bedrijven met speciale overdrukpakken zijn getraind om de nesten vaak op hoogte veilig te verwijderen en verantwoord af te voeren. Vraag als u een bedrijf belt altijd naar hun ervaring en de wijze waarop ze de werkzaamheden uitvoeren om te ondervinden of u met een professioneel bedrijf te maken hebt. Het bespuiten van rupsen met bestrijdingsmiddelen is op dit moment absoluut geen optie meer, omdat daarmee de overlast niet verdwijnt en ernstige schade aan andere insecten veroorzaakt wordt.

Tekst: Kenniscentrum Eikenprocessierups: Silvia Hellingman, Biocontrole Onderzoek en Advies, Arnold van Vliet, De Natuurkalender, Wageningen University; Henry Kuppen, Terra Nostra; Henk Jans, Jans Consultancy Gezondheid en Milieu; Jan Buijs, GGD Amsterdam met medewerking van Jurriën van Deijk van De Vlinderstichting
Foto’s: Silvia Hellingman