Xeno-canto

Vogelgeluiden van tienduizend vogelsoorten online beschikbaar

NLBIF, Stichting Xeno-canto voor Natuurgeluiden
9-JAN-2019 - Een leger van geluidenjagers, liefhebbers en professionals, bouwt samen aan de grootste openbare vogelgeluidencollectie ter wereld: Xeno-canto. Deze rijke bron voor biodiversiteitsonderzoek is nu met hulp van de Netherlands Biodiversity Information Facility (NLBIF) en Naturalis Biodiversity Center voor iedereen toegankelijk gemaakt via de Global Biodiversity Information Facility (GBIF).

Alle vogelgeluiden verzamelen

De website van Xeno-canto verenigt vogelaars met een interesse voor het opnemen en analyseren van vogelgeluiden. Deze gemeenschap bestaat uit een zeer internationaal gezelschap van liefhebbers en professionals. Zij nemen in hun eigen omgeving, op reis of expeditie geluiden op en delen deze via www.xeno-canto.org. Zo wordt er door zo’n vijfduizend geluidenjagers gebouwd aan een groeiende verzameling geluiden van nu meer dan tienduizend vogelsoorten, zo’n 92% van alle vogelsoorten ter wereld!

Vogelgeluiden als biodiversiteitsdata op GBIF

Met hulp van NLBIF en Naturalis Biodiversity Center is nu de eerste dataset met vogelgeluiden van Xeno-canto beschikbaar gesteld via de Global Biodiversity Information Facility (GBIF). GBIF is een internationaal netwerk en dataportaal dat iedereen vrije toegang geeft tot biodiversiteitsdata op aarde. Anders dan Xeno-canto, dat zich op dit moment beperkt tot vogels, biedt GBIF toegang tot data over alle mogelijke levensvormen. Data van meer dan 1.500 natuurhistorische musea en andere natuurorganisaties worden er samengebracht en integraal doorzoekbaar en downloadbaar gemaakt. De bijdragen van de geluidenjagers van Xeno-canto zijn daar nu onderdeel van.

De wereldwijde collectie van Xeno-canto zoals gepresenteerd op GBIF

Geluiden als bron van informatie en kennis

Op de website van Xeno-canto worden de geluiden voorzien van gegevens zoals identificatie, locatie, tijd, type en welke vogelsoorten er nog meer op de achtergrond van de opname te horen zijn. Alle opnamen zijn voorzien van een uniek catalogusnummer, zodat er naar gerefereerd kan worden. Van elke opname wordt een sonogram gegenereerd, een visuele weergave van het geluid (zie onderstaande figuur). Opnamen worden op allerlei manieren doorzoekbaar en inzichtelijk gemaakt, onder andere via een zoekmogelijkheid op lokale (Nederlandse) soortnaam en via kaarten. De gemeenschap bediscussieert opnamen via het forum, waarbij ook determinaties worden gedaan of gecorrigeerd. Op deze manier delen en vergroten de gebruikers hun kennis over vogelgeluiden.

Sonogram van de zang van een winterkoning (Troglodytes troglodytes) uit Nederland. XC47354

Xeno-canto is inmiddels een rijke bron voor biodiversiteitsonderzoek, voor educatieve toepassingen en voor de creatieve industrie. Zo is er sinds de start van Xeno-canto in 2005 in bijna tweeduizend wetenschappelijke artikelen naar de database verwezen. De opnamen en sonogrammen zijn door middel van Creative Commons-licenties beschikbaar voor (her)gebruik. Ook is de collectie van Xeno-canto te bevragen via onderzoeksinstrumenten zoals het statistiekprogramma R.

Overzichtskaart van de opnamen van de winterkoning (Troglodytes troglodytes), met daarop het bekende verspreidingsgebied gemarkeerd en verschillende ondersoorten weergegeven als gekleurde stippen

Topstukken in de collectie

In de verzameling van Xeno-canto bevinden zich bijzondere opnamen. Zo bevat opname XC62885 het moment van ontdekking van een nieuwe vogelsoort, de Scarlet-banded Barbet (Capito wallacei) die nu de voorkant van de veldgids van Peru siert. Op opname XC122325 is een Lawrence’s Thrush (Turdus lawrencii) te horen die allerlei andere vogelsoorten nabootst. Deze mimicry is in de metadata uitvoerig beschreven. Ook bevat Xeno-canto opnamen van meerdere nieuwe soorten voor de wetenschap die recent zijn beschreven of zelfs nog beschreven moeten worden.

Een van de in 2018 nieuw beschreven vogelsoorten in de collectie van Xeno-canto: Rote Leaf Warbler (Phylloscopus rotiensis). XC32709

Naar een nog completere collectie

Het werk van de geluidenjagers zit er voorlopig nog niet op; de collectie is ondanks zijn indrukwekkende omvang nog niet compleet. De organisatie achter Xeno-canto, de Stichting Xeno-canto voor Natuurgeluiden, stelt als een van de doelen om een complete verzameling bijeen te brengen. Dat wil zeggen: een geluidenverzameling van alle vogelsoorten (inclusief ondersoorten), met daarin alle typen geluiden (zoals zang, alarmroep en vluchtroep), van volwassen en jonge vogels, in zijn gehele geografische variatie en variatie door de tijd heen. Ook zijn er plannen om de database uit te breiden naar andere geluidsproducerende soortgroepen, zoals zoogdieren, kikkers en insecten. Om dit einddoel te bereiken zijn er nog vele uren geluidsopnamen en jaren veldwerk nodig.

Tekst: Sander Pieterse, Stichting Xeno-canto voor Natuurgeluiden en Naturalis Biodiversity Center; Willem-Pier Vellinga, Xeno-canto; Daphne Duin, Naturalis; Niels Raes, NLBIF
Foto: Ralph Martin, Visual-nature.de