Rennen veldmuizen in Friesland als lemmingen hun dood tegemoet?
Altenburg & Wymenga, Zoogdiervereniging
Afgelopen week verscheen een bericht van John Melis met een filmpje van honderden dode veldmuizen (Microtus arvalis) die Teunis van der Zee had aangetroffen op het fietspad onder het aquaduct bij de Jeltesleat zuidelijk van Hommerts. Dit fenomeen doet sterk denken aan beelden uit de beroemde Disneyfilm ‘White Wilderness’ uit 1958. Hierin komt een scène voor waarin honderden lemmingen het water in rennen om zich vrijwillig te verdrinken. De betreffende scène is echter nep en volledig door de filmers geregisseerd. Dat lemmingen in zee springen om zich vrijwillig te verdrinken is echter in het collectieve geheugen gegrift, maar het is echt een ‘mythe’ en berust niet op waarheid.
Desondanks komt het soms wel voor dat massale sterfte van knaagdieren optreedt, vooral in jaren waarin populaties van woelmuizen of lemmingen ‘pieken’. Een populatiepiek betekent dat soms grote aantallen woelmuizen of lemmingen in een klein gebied aanwezig zijn. In 2014 leidde een fenomenale veldmuizenpiek tot grote schade aan graslanden in Friesland met letterlijk kaal gegeten velden.
Veel roofvogels en roofdieren hebben een knaagdierenpiek snel in de gaten, en reageren hier op door vroeg te gaan broeden, grote legsels te maken en veel jongen te produceren. Precies wat er dit jaar plaatsvindt in Friesland. Sovon meldde al in februari dat de velduil (Asio flammeus) weer regelmatig werd gezien; inmiddels zijn er al bijna 60 broedparen geteld. Ook de kerkuilen hebben grote legsels en veel jongen, en in weidevogelgebieden worden opvallend veel wezels en hermelijnen gezien. Het mag duidelijk zijn dat Friesland net als in 2014 weer een veldmuizenpiek doormaakt.
De veldmuizenpiek zorgt ervoor dat er momenteel heel veel veldmuizen aanwezig zijn, maar het blijft gissen naar de achtergrond van de muizensterfte. Mogelijk leidt de hoge dichtheid van veldmuizen tot veel onderlinge concurrentie. Jonge dieren worden dan gedwongen op zoek te gaan naar een eigen leefgebied elders. In een dergelijke situatie kunnen dieren door toedoen van soortgenoten over de rand van het aquaduct storten.
De komende weken gaan de Zoogdiervereniging, Altenburg & Wymenga en John Melis Ecologie de dode veldmuizen proberen op te halen en bekijken of ze de populatiesamenstelling van de dode muizen kunnen onderzoeken. Zijn het vooral mannetjes of juist vrouwtjes, zijn het vooral subadulte of juist volwassen dieren? Dit kan de achtergrond van de veldmuizensterfte duidelijk maken.
Dode veldmuizen onder aquaduct bij Hommerts (Bron: Teunis van der Zee)
Tekst: Maurice La Haye, Zoogdiervereniging; Nico Beemster, Altenburg & Wymenga
Foto's: Teunis van der Zee; Richard Witte
Film: Teunis van der Zee