Drie duurzame aanwijzingen voor alle 'soortgenoten'

"Soortgenoten...ja, u. Behorende tot Homo sapiens: een van de meest innovatieve maar ook invasieve soorten die deze planeet ooit heeft gekend." Zo begon NIOO-directeur Louise Vet op Duurzame Dinsdag 3 september haar duurzame troonrede in de Oude Zaal van de Tweede Kamer in Den Haag.

Die eer viel haar te beurt als nummer 1 van de Duurzame Top 100 van het dagblad Trouw. Als nummer 1 is zij ook de uitgelezen kandidaat voor het delen van haar visie op een duurzamere wereld. Want dat die een stuk duurzamer kan - en moet - is wel duidelijk, en achter Vet's visie liggen decennia van pionierend ecologisch onderzoek.

Inspiratie en innovatie

In haar troonrede betoogde Vet dat de natuur niet alleen letterlijk onze voedingsbodem is, maar ook de bron van inspiratie en innovatie om samen te werken aan een toekomst waarvan de houdbaarheidsdatum niet zomaar verstrijkt: “Als wij in staat zijn om in ons dichtbevolkte land duurzaam voedsel te produceren en tegelijkertijd biodiversiteit te laten floreren, hebben we hét exportproduct voor alle metropolen van de wereld.”

Tussen ecologie en economie zijn er vele parallellen, waar we ook van kunnen leren. Vet geeft daarvoor drie duurzame aanwijzingen, voor iedereen en in elke rol:

1.  Haal inspiratie uit de natuur
2.  Werk samen
3.  Denk in systemen

The sky is the limit

Wat betreft die eerste aanwijzing: de natuur heeft 3,8 miljard jaar levenservaring, of miljarden jaren R&D van het Familiebedrijf zo je wilt. Denk aan het nut van biodiversiteit, die de natuur veerkracht geeft zowel boven als onder de grond. "Het is de absolute basis van het leven. Verandert de omgeving, dan zorgt diversiteit ervoor dat er altijd wel een winnaar opstaat. Monoculturen zijn een tafeltje-dek-je voor ziekten en plagen."

Een centrale plek verdient de energie van de zon. Die is immers gigantisch: “In een uur tijd ontvangt de aarde meer zonne-energie dan we wereldwijd in een jaar gebruiken. Gebruik het licht, de warmte overal; maak solar fuels. Innovatiemogelijkheden te over, want hier is the sky echt de limit.”

Biomassa gebruiken als brandstof is dan juist weer iets dat je beter kunt laten. Daarmee verbreek je een kringloop, in plaats van die te sluiten. “Op zonne-energie hadden we veel eerder kunnen inzetten, in plaats van miljarden publiek geld te verspillen aan perverse subsidies voor het verbranden van waardevolle biomassa waar juist véél CO2 bij vrijkomt. Laten we die biomassacentrales dus gewoon sluiten en het subsidiegeld gebruiken voor alle innovaties die energie van de zon als uitgangspunt hebben.”

Polderen 3.0

"Omarm de, vaak onvoorspelbare, bottom-up initiatieven van voorlopers die het anders willen en anders doen. Dat is cruciaal voor elke transitie", licht Vet vervolgens haar tweede aanwijzing toe. Op het punt van samenwerking is het Deltaplan Biodiversiteitsherstel een mooi voorbeeld. Met een originele, maatschappijbrede coalitie bereik je meer, en dingen die anders onmogelijk zijn.

“Zo creëer je draagvlak voor het werken mét de natuur in plaats van ertegen, om zo het natuurlijke kapitaal weer te laten groeien”, stelt Vet. “Ik zie het als polderen 2.0 of wellicht wel 3.0, waarbij we samen steeds zoeken naar synergie. Bent u al aangesloten?”

Smerigste jongetje of Homo circulare?

Bij aanwijzing nummer drie kies je een integrale benadering. Dat kan in ieder beroep en iedereen kan deze kansen pakken. Langetermijnvisie, met stip op de horizon. “Dit geldt ook voor zaken waar we nu middenin zitten, zoals de stikstofdiscussie. Nederland is nu bij veel lijstjes het smerigste jongetje van de klas. Kunnen we weer een gidsland worden?! De rol van de overheid verandert. Integreer, ook bij het internationale beleid."

Er is dus hoop, want er liggen zeker kansen. “Circulariteit is zo’n volop bewezen ecologisch concept, waarop onze huidige ambitie van een circulaire economie is gebaseerd. Het is toepasbaar bij alle grondstofgebruikende sectoren, van consumentengoederen tot stedenbouw en landbouw”, geeft Vet als voorbeeld.

“Binnen de BV Homo sapiens staat er een nieuwe variant op, die wel oog heeft voor biodiversiteit en de oude waarden van het Familiebedrijf Natuur. Homo sapiens circulare is geboren. Beste soortgenoten, het glas is halfvol! Laten we het duurzaam bijschenken.”
 

• De hele troonrede is terug te kijken (vanaf 32'29") of na te lezen. Want hier valt natuurlijk nog veel meer over te vertellen!
• Trouw publiceerde een korte versie van de troonrede: de destructieve economie kan leren van de natuur.
• De eerste dinsdag van september is al meer dan 20 jaar Duurzame Dinsdag. Een bijzondere dag waarop duurzame ideeën en initiatieven een podium krijgen in politiek Den Haag. Staatssecretaris Stientje van Veldhoven (Infrastructuur en Waterstaat) nam dit jaar namens het kabinet de Duurzame Dinsdag-koffer in ontvangst met maar liefst 522 duurzame ideeën en initiatieven uit alle hoeken van de samenleving.
• Daarnaast vindt op Duurzame Dinsdag altijd de uitreiking van drie duurzame lintjes plaats. Vorig jaar kreeg Vet er zelf een. Ditmaal gingen ze naar drie jongeren die zich inzetten voor het klimaat: de Nederlandse Lilly Platt (de jongste met haar 11 jaar), de Belgische Anuna de Wever en de Zweedse Greta Thunberg.

Tekst: NIOO-KNAW
Foto's: NIOO-KNAW en Cindy van Rees