Gebiedsprogramma in Goeree-Overflakkee brengt agrariërs en natuurpartijen samen
Provincie Zuid-HollandDaan Markwat, wethouder van onder meer ruimtelijke ontwikkeling en milieu bij de gemeente Goeree-Overflakkee (50.000 inwoners), vertelt over het gebiedsprogramma Noordrand, waarmee de gemeente de SKG-Award van 2019 won: “De provincie Zuid-Holland besloot in 2016 om ruim 500 hectare grond beschikbaar te stellen aan de gemeente Goeree-Overflakkee om de noordrand aan de zuidoever van het Haringvliet te ontwikkelen. Dat ging om voormalige Bureau Beheer Landbouwgronden (BBL), een gebied vanaf de haven van Middelharnis tot aan Stellendam. Ruim 70 hectare landbouwgrond moest hier worden omgevormd tot nieuwe, toegankelijke natuur. Daarnaast moest er op grote schaal windenergie worden opgewekt.”
Tegenprestaties over en weer
Wethouder Daan Markwat vervolgt: “Vervolgens kwam ook het Droomfonds Haringvliet van de Postcode Loterij met financiële steun voor de natuurontwikkeling. Met deze middelen en zeggenschap over de grond, konden wij als gemeente voorwaarden stellen aan geïnteresseerde partijen voor de inrichting. Zo lukte het om verschillende, soms tegenstrijdige, ambities mogelijk te maken: op het gebied van natuur, landbouw, recreatief medegebruik én wonen.”
“De deelnemers, zoals agrariërs in de Zuiderdieppolder, het WNF en Natuurmonumenten, doen mee vanuit een bepaalde ambitie of deskundigheid, of als grondeigenaar. De gemeente bood de gezamenlijke boeren de mogelijkheid om beschikbare gronden te verwerven voor agrarische structuurversterking. Als tegenprestatie pakten de boeren de windenergieopgave van 78 megawatt op. Op hun beurt mochten de natuurpartijen de natuur ontwikkelen, met het verzoek dat zij geen bezwaar zouden aantekenen tegen de realisatie van een windmolenpark. Zo grijpt alles in elkaar.”
Wederzijds begrip
Daan Markwat gaat verder: “Het was cruciaal dat de verschillende partijen water bij de wijn deden, om er samen beter uit te komen. In het begin ging de samenwerking stroef. De agrariërs waren argwanend: zij kregen een natuurgebied erbij dat in hun beleving veel overlast zou geven van foeragerende ganzen. De natuurpartijen konden daarop aangeven dat de ganzen liever in de natuur verblijven dan op de aangrenzende akkers. Ook zorgden de natuurpartijen voor open begroeiing, wat de nestvorming tegengaat. En vanuit het waterschap kwam er een nieuwe zoetwatervoorziening, zodat de boeren hun specifieke teelt konden voortzetten.”
Wethouder Markwat concludeert: “De samenwerking tussen de gemeente, de agrariërs en de natuurpartijen is tot nu toe bijzonder goed verlopen, ondanks de verschillende belangen en achtergronden. Omdat we eerst met de partijen keken naar de gedeelde ambities, en daarna pas naar de mogelijk tegenstrijdige belangen en hoe we daarmee konden omgaan, ontstond er wederzijds begrip. We hebben regelmatig bemiddeld om het vertrouwen over en weer te herstellen. Maar altijd is er de wil gebleven er samen uit te komen. Uiteindelijk heeft iedereen zich tot het uiterste ingespannen: met goed resultaat.”
Wat staat er nog allemaal te gebeuren aan de noordrand? Wethouder Markwat: “Er komen negentien windturbines, waarvan vijf aan de rand van het nieuwe natuurgebied: een unieke situatie. De gemeente deelt mee in de grondopbrengst. Daarmee bekostigen we een nieuwe recreatieve infrastructuur met een fietspad en een trekpontje waarmee inwoners van Zuiderdiep kunnen oversteken. Ook starten we met het project ‘Wonen in de natuur’: we bouwen zo’n 45 woningen waarmee we ongeveer 28 hectare toegankelijke natuur bekostigen. De inwoners worden gezamenlijk eigenaar en gaan die nieuwe natuur gezamenlijk beheren. Het geldbedrag van de duurzaamheidsprijs zetten we ook in voor dit project.”
Broedvogels
Tot nu toe is er 70 hectare deltanatuur gerealiseerd aan de noordrand. Boswachter Jan de Roon van Natuurmonumenten vertelt: “We hebben een krekenpatroon uitgegraven in een voormalige landbouwpolder en daaromheen grond verwijderd: zo is een slikkig gebied ontstaan, dat bij hoogwater van de Zuiderdiep onder water staat.”
Jan de Roon vervolgt: “In 2019 was het gebied nog maar nauwelijks ingericht, of broedvogels als kievit, veldleeuwerik en zelfs een kwartel vestigden zich er al. In het broedseizoen foerageren er dagelijks bruine kiekendieven. De slikkige delen trekken bergeenden en steltlopers als de wulp aan. Afgelopen mei streek een grote groep noordelijke bontbekplevieren neer. Deze groep was nog onderweg naar arctische broedgebieden. Toen deed ook een zeldzame breedbekstrandloper het gebied aan. In de winter zijn de blauwe kiekendief, slechtvalk en zeearend dagelijkse gasten. Ook zien we groepen brand- en grauwe ganzen. Het gebied is nog pril ingericht: van de plantenwereld gaan we de komende jaren meer merken.”
Ons landschap staat onder druk. Als we ook in de nabije toekomst een prettige plek willen hebben om te leven, dan moeten we nu investeren in andere manieren van wonen en werken en in nieuwe energievoorzieningen. Het mooie is: het vele groen en water in Zuid-Holland kan ons daarbij helpen. De provincie Zuid-Holland ondersteunt duurzame initiatieven van ondernemers, onderzoekers, investeerders en bewonersorganisaties. Kortom, van iedereen die een bijdrage kan en wil leveren aan een duurzamer Zuid-Holland.
Tekst: Violet van Houwelingen, provincie Zuid-Holland
Foto's: Jan de Roon; gemeente Goeree-Overflakkee
Kaart: Bureau Stroming