Essen op 5 oktober 2018 en 3 oktober 2020 in Ede

Herfstkleuring komt laat op gang door aanhoudend hoge temperaturen

De Natuurkalender, GLOBE Nederland, Wageningen University
4-OKT-2020 - Door de warmte in augustus en september en het uitblijven van nachtvorst komt de herfst traag op gang. Dat blijkt onder andere uit een groot aantal GrowApp timelapse video’s van inmiddels vijf jaar lang. Komende week is er voor docenten in het middelbare onderwijs een gratis webinar in het kader van de GLOBE jubileumweek. 25 jaar lang onderzoeken scholieren allerlei veranderingen in het milieu.

2020 voert samen met 2014 en 2007 de lijst aan van warmste jaren sinds 1901. September was met een gemiddelde van 15,1°C in De Bilt volgens het KNMI een warme maand en augustus met 20,4°C zelfs een zeer warme maand. In combinatie met het ontbreken van nachtvorst zorgt dat voor het traag op gang komen van de bladverkleuring. Het is natuurlijk niet zo dat er nog helemaal geen bladeren verkleuren. Het is al 4 oktober en de dagen worden al flink korter. Hierdoor maken de bomen minder van het groene chlorofyl aan. Adere kleurstoffen in de bladeren krijgen daardoor de kans om zichtbaar te worden. Door de hoge temperaturen ligt de productie van het plantenhormoon auxine hoger dan normaal, wat er voor zorgt dat het kurklaagje tussen het blad en de tak minder snel gevormd wordt. Dit vertraagt ook de bladverkleuring en bladval.

Vijf jaar GrowApp timelapse video’s

De bladverkleuring verloopt over het algemeen traag en varieert sterk tussen boomsoorten of zelfs tussen verschillende individuen van dezelfde soort. Dat maakt het bepalen van de mate van verkleuring op een bepaald moment en het vergelijken van de bladverkleuring tussen jaren lastig. Al tientallen jaren is door vrijwilligers in het kader van onder andere De Natuurkalender vastgelegd wanneer bladverkleuring begint en wanneer vijftig procent of honderd procent van de boom verkleurd is. Sinds het najaar van 2016 hebben we de beschikking over de GrowApp (download in appstore van Google Play en Apple). Met de GrowApp kun je timelapse video’s maken van een boom, je tuin of het landschap. Doordat de GrowApp iedere keer als je een nieuwe foto maakt de eerste foto uit de serie half doorzichtig in beeld brengt, kun je de nieuwe foto makkelijk precies in dezelfde richting maken. Hieronder zie je verschillende GrowApp series waarbij elk jaar in de laatste week van september of eerste week van oktober een foto is gemaakt.

Door op de fotoserie te klikken open je de hele timelapsevideo op de GrowApp website in een nieuw venster.

Verschil in mate van bladverkleuring van verschillende boomsoorten (es, berk, beuk) in Bennekom in de eerste week van oktober tussen de jaren 2017 tot en met 2020

Verschil in mate van bladverkleuring van een rij essen in Ede begin oktober tussen de jaren 2016 tot en met 2020

Verschil in mate van bladverkleuring van diverse boomsoorten op de campus van Wageningen University begin oktober tussen de jaren 2016 tot en met 2020

Verschil in mate van bladverkleuring van moseiken op de campus van Wageningen University begin oktober tussen de jaren 2016 tot en met 2020

Verkleurde blaadjes tellen

Een andere methode om het verloop van de bladverkleuring te bepalen is het regelmatig tellen van het percentage verkleurde bladeren. Een handige manier is om van tien willekeurige plaatsen in de boom van tien blaadjes het aantal verkleurde blaadjes te tellen. Door het totaal aantal gekleurde blaadjes op te tellen krijg je het percentage. Hieronder enkele voorbeelden.

Verloop van het percentage verkleurde bladeren van een witte paardenkastanje achter het Gaia gebouw van Wageningen University in de jaren 2015 tot en met 3 oktober 2020. Rechterboom in onderstaande GrowApp serie

Verloop van het percentage verkleurde bladeren van een witte paardenkastanje achter het Gaia gebouw van Wageningen University in de jaren 2015 tot en met 3 oktober 2020. Linkerboom in onderstaande GrowApp serie

Verschil in mate van bladverkleuring van twee witte paardenkastanjes achter het Gaia-gebouw van Wageningen University in de eerste week van oktober tussen de jaren 2016 tot en met 2020

 

Verschil in mate van bladverkleuring van een zomereik bij basisschool De Vlinderboom in Ede in de eerste week van oktober tussen de jaren 2016 tot en met 2020

 

Verloop van het percentage verkleurde bladeren van een zomereik bij basisschool De Vlinderboom in de jaren 2016 tot en met 3 oktober 2020

25 jarig jubileum GLOBE, hele week online workshops

GLOBE is een netwerk van scholen die onderzoek doen aan natuur en milieu in samenwerking met wetenschappers. Door onderzoek te doen dat een échte bijdrage levert aan onderzoeken van instituten als NASA, KNMI, RIVM en Wageningen University raken leerlingen betrokken. Vanuit Wageningen University doen we sinds 2001 met De Natuurkalender mee met het GLOBE programma. GLOBE bestaat 25 jaar en dat vieren we met een week lang dagelijks online workshops. Wetenschappers en ervaren GLOBE docenten leggen uit hoe middelbare scholieren kunnen bijdragen aan wetenschappelijk onderzoek naar natuur en milieu. De onderwerpen zijn de levende bodem (maandag 5 oktober), waterdiertjestelling (dinsdag 6 oktober), fijnstofcampagne (woensdag 7 oktober), GrowApp (donderdag 8 oktober) en didactiek (vrijdag 9 oktober). Meld je aan voor een of meer online workshops, aanmelden kan tot een dag voor de workshop.

Tekst en foto’s: Arnold van Vliet, De NatuurkalenderWageningen University en Stichting GLOBE Nederland