Natuurjournaal 30 maart 2021

Kemphanen zijn bij ons tegenwoordig zeldzame weidevogels. In het natuurjournaal van 21 januari dit jaar werd vermeld dat de eerste kemphanen waren teruggekeerd van hun trek noordwaarts. Nu is de tijd aangebroken om, onderweg naar de noordelijker broedgebieden (nog maar een tiental blijft hier) belangrijke ‘veldslagen’ te leveren om de dames te veroveren. Kemphaanmannen hebben daarom nu een ander verenpakket gekregen, vooral om de kop; een echte voorjaarstooi. Als ze die veren opzetten hebben ze een dikke bontkraag en een kuif met prachtige kleuren. Er zijn witte en zwarte, maar ook bruinrode, zwart-witte, oranje en kleurcombinaties daarvan. De balts bestaat uit het uitvoeren van schijngevechten op vaste plekken in het veld. Dit zijn de zogenaamde toernooivelden of stoeiplaatsen. Het is een prachtig gezicht en altijd moeilijk kiezen voor de dames! Als je rond het Lauwersmeer een plek weet met bloemrijke, vochtige graslanden, moet je er nu bij zijn, wie weet maak je hun toernooien mee.

Het is een spectaculair gezicht: tien- tot honderdduizenden mieren bijeen. Dit is een verschijnsel dat je alleen in het vroege voorjaar, nu dus, kan zien bij rode bosmieren. Op het eerste gezicht lijken ze stil te zitten, maar als je beter kijkt, zie je dat ze zich langzaam, wat schokkerig verplaatsen. Alle bosmieren uit het nest gaan op deze momenten naar buiten, inclusief hun koningin. Het is het enige moment in het jaar dat alle mieren het nest, voor even, verlaten. Omdat dit gedrag het meest opvalt als de zon schijnt, wordt het gedrag vaak aangeduid als zonnebaden. De zon zou de mieren opwarmen. De opgewarmde mieren gaan het nest in, geven hun warmte af en verhogen daarmee de temperatuur van het nest. Er is nog veel onduidelijk over dit gedrag. Want waarom kan je een kluit bosmieren ook waarnemen op een gure, bewolkte dag?

Tekst: Mike Hirschler, IVN & Peter Boer
Foto's: Ed Opperman; Peter Boer