Grijze eekhoorn

Wat te doen met exotische eekhoorns?

Zoogdiervereniging
15-APR-2021 - Nederland is een koploper in het houden van uitheemse eekhoorns. Bij ontsnapping kan een populatie in het wild ontstaan, zoals in het Verenigd Koninkrijk. Daar verdringt de grijze eekhoorn de inheemse eekhoorn. Invasieve exoten blijken één van de belangrijkste bedreigingen voor de biodiversiteit wereldwijd. Het houden van bepaalde soorten is daarom verboden. Wat te doen met exotische eekhoorns?

Voorbeelden van ontsnappingen

Er zijn verscheidene voorbeelden van ontsnappingen die hebben geleid tot hoge kosten en/of het verdringen van inheemse eekhoornsoorten. De eerder genoemde grijze eekhoorn uit Amerika is vrijgelaten of ontsnapt in het Verenigd Koninkrijk en heeft daar al in tweederde van het Verenigd Koninkrijk de inheemse eekhoorn verdrongen. De oorzaak is dat de grijze eekhoorn een ziekte meedraagt, waar de rode eekhoorn aan doodgaat, maar de grijze zelf niet. Doordat de uitheemse grijze eekhoorn wijd verbreid is, wordt wegvangen heel moeilijk of onbetaalbaar. In het Verenigd Koninkrijk wordt daarom anticonceptie ontwikkeld. Het is gelukt een lokstof te ontwikkelen waarmee wel grijze, maar geen rode eekhoorns worden gelokt. Er wordt aangenomen dat negentig procent van de populatie grijze eekhoorns op deze manier kan worden gesteriliseerd. Hiermee is de hoop dat de populatie grijze eekhoorns kan gaan afnemen, zodat de rode eekhoorn op eigen kracht terug kan komen. De BBC berichtte dat invasieve exoten goed zijn voor 1,8 miljard pond schade per jaar in het Verenigd Koninkrijk.

Onze inheemse eekhoornsoort: de rode eekhoorn

Pallas’ eekhoorn

Als een populatie zich nog niet landelijk heeft verspreid, is het mogelijk de hele populatie weg te vangen. Zo had de Pallas’ eekhoorn zich rond 2000 bij Weert gevestigd en verspreidde zich invasief. Na ontsnapping van ongeveer twaalf dieren bij een dierenhandelaar zijn tot 2014 zo’n 250 dieren gevangen, waarna de populatie helemaal was weggevangen. Ook in Vlaanderen is een populatie van zo’n 250 Pallas’ eekhoorns weggevangen rond 2011.

Siberische grondeekhoorn

De Siberische grondeekhoorn heeft in Tilburg en Weert een populatie gevormd. Deze dieren verblijven in Tilburg in het Wandelbos en de Warande, en verspreiden zich niet invasief en niet ten koste van de inheemse eekhoorn. Er zijn daarom geen plannen om de dieren daar weg te vangen.

Amerikaanse voseekhoorn

De Amerikaanse voseekhoorn heeft zich niet in Europa gevestigd. Hij is zo’n tien jaar geleden wel in Nederland ontsnapt, maar heeft zich toen niet gevestigd.

Thaise eekhoorn

In Italië is op twee plekken (pdf: 2,9 MB) een groep Thaise eekhoorns ontsnapt. De soort verspreidt zich daar razendsnel.

   
Grijze eekhoorn (Sciurus carolinensis)
(Bron: Edwin Giesbers)
Pallas’ eekhoorn (Callosciurus erythraeus)
(Bron: J. Patrick Fischer)
     
Siberische grondeekhoorn (Eutamias sibiricus) (Bron: Erik Korsten) Amerikaanse voseekhoorn (Sciurus niger)
(Bron: Ingrid Taylar)
Thaise eekhoorn (Callosciurus finlaysonii)
(Bron: Thai National Parks)

Hoe is ontsnapping te voorkomen?

De meest waarschijnlijke manier waarop eekhoorns in het wild een populatie kunnen vormen, is dat enkele dieren in stedelijk gebied ontsnappen of worden losgelaten en daar eerst een lokale populatie vormen. Juist omdat er in ons land relatief veel eekhoorns als huisdier worden gehouden lopen wij in Nederland een groter risico op ontsnappingen. De net ontsnapte eekhoorns houden zich onder andere in leven met voer van vogelvoederplankjes. Als eenmaal een lokale populatie is ontstaan, kunnen deze zich van daaruit uitbreiden naar natuurgebieden. Van bijvoorbeeld Callosciurus eekhoorns is bekend dat er slechts weinig dieren nodig zijn om een populatie te vestigen.

Eekhoorns kunnen door verschillende oorzaken ontsnappen. Zo kan er een dubbele deur (sluis) ontbreken waardoor dieren makkelijk langs de eigenaar kunnen glippen als deze het verblijf in of uit gaat. Ook kunnen eekhoorns ontsnappen door het houten frame door te knagen. Een derde oorzaak is dat er een gat ontstaat in het hekwerk van de volière, bijvoorbeeld doordat er een grote tak op is gevallen. De eigenaar moet zelf de eekhoorns terugvangen. Ook is een eigenaar verplicht om te zorgen dat gehouden dieren niet kunnen ontsnappen, dit staat in het ‘Besluit houders van dieren’ op Rvo.nl. Hierbij gaat de voorkeur uit naar een constructie van metaal (of houtwerk aan de binnenkant afdoende met gaas beschermd) en is het nodig om het verblijf van een sluis te voorzien.

Omdat invasieve exoten één van de belangrijkste bedreigingen zijn voor de biodiversiteit, hebben de landen van de Europese Unie de handen ineengeslagen om het houden van en handelen in bepaalde invasieve soorten te verbieden. Deze zijn op de Unielijst van Invasieve Exoten gezet. Voor de eekhoorns gaat het om de grijze eekhoorn (Sciurus carolinensis), Pallas’ eekhoorn (Callosciurus erythraeus), Siberische grondeekhoorn (Eutamias sibiricus) en Amerikaanse voseekhoorn (Sciurus niger). De Thaise eekhoorn (Callosciurus finlaysonii) is voorgedragen voor de Unielijst. Het lijkt erop dat het verbod om deze dieren te houden helpt. Van deze soorten zijn namelijk, behalve van de Siberische grondeekhoorn, in 2020 geen bevestigde meldingen gedaan.

Waar kan ik uitheemse eekhoorns melden?     

Ziet u een uitheemse eekhoorn, of twijfelt u daarover? Maak foto’s en voer deze met datum en locatie in via de NDFF invoer app, op Waarneming.nl, of mail de foto’s naar info@zoogdiervereniging.nl. Achter de schermen kijkt de Zoogdiervereniging mee met uw melding. Als het gaat om een soort zoals de grijze eekhoorn of de Pallas’ eekhoorn, waarvan bekend is dat hij een negatief effect kan hebben op een inheemse soort, dan geven wij dat door aan de betreffende provincie. De provincie is verantwoordelijk voor het beschermen van inheemse dieren. Als er op een locatie meerdere van deze invasieve exoten eekhoorns worden gemeld, dan kan de provincie besluiten de dieren te laten vangen en in een opvang onder te brengen. Hoe eerder dat gebeurt, hoe kleiner de kans is dat de populatie invasief uitbreidt, hoe minder geld en dierenleed het kost, en hoe minder de omwonenden aan de aanwezigheid van het beestje gaan wennen.

Meer informatie

  • Deze website geeft een overzicht over verschillende soorten uitheemse eekhoorns.

Tekst: Ellen van Norren, Zoogdiervereniging
Foto's: Edwin Giesbers; Koos Dansen; J. Patrick Fischer; Erik Korsten; Ingrid Taylar; Thai National Parks