The ‘butterfly dimension’: vlinders nemen de mensen de maat
De Vlinderstichting, Wageningen University & ResearchProfessor Michiel Wallis de Vries is senior projectleider bij De Vlinderstichting. Sinds 2012 bekleedde hij de buitengewone leerstoel Ecologie en Bescherming van Insecten aan Wagening University & Research. Hij onderwees Beschermingsbiologie van Insecten voor studenten Bos- en Natuurbeheer, Biologie en Plantwetenschappen. Zijn onderzoek richt zich op de invloed van wereldwijde veranderingen en landgebruik op biodiversiteit, en op de habitatkwaliteit voor vlinders in het bijzonder. Op afgelopen 24 maart, bij de afronding van zijn termijn als hoogleraar, gaf hij zijn afscheidsrede, getiteld ‘Living with Biodiversity – the butterfly dimension’. De plechtigheid kan hier worden teruggekeken.
Door onderzoek aan insecten, met vlinders als een van de best onderzochte groepen, kunnen we leren hoe de biodiversiteit onder druk staat van de menselijke invloed op de omgeving, van lokale tot planetaire schaal. De voorgestelde vlindermaat biedt een perspectief op wat er nodig is om greep te krijgen op onze menselijke maat: het opnieuw uitvinden van onze ecologische niche op deze planeet. De vlinderdimensie is geworteld in ‘biofile’, de aangeboren affiniteit van menselijke wezens met de natuurlijke wereld, volgens de hypothese van de onlangs overleden entomoloog en natuurbeschermer E.O. Wilson. Deze brengt zowel amateurs als professionele natuurliefhebbers in actie tot het beschrijven, vastleggen en tellen van soorten, hetgeen een positieve terugkoppeling geeft op verdere betrokkenheid met biodiversiteit. De verkregen kennis kan uitgroeien tot cycli van monitoring van verandering in biodiversiteit, gekoppeld aan groeiend inzicht in omgevingsinvloeden uit wetenschappelijk onderzoek. Dit maakt het mogelijk om actie te ondernemen voor natuurbescherming en de uitkomsten ervan te evalueren. Zulke evaluaties leveren terugkoppeling aan een proces van lerend beheren. Het zich steeds ontwikkelende veld van vlinderbescherming biedt een treffende illustratie van dit proces.
De vlinderdimensie geeft ons drie centrale boodschappen mee voor natuurbescherming in de praktijk
Ten eerste, op continentale schaal, benadrukt de afname in de diversiteit van insecten de noodzaak tot hervorming van ons landgebruik op basis van gesloten kringlopen van grondstoffen, met koolstof en stikstof als voornaamste, maar deze benadering zou moeten worden doorgetrokken naar water en andere grondstoffen.
Ten tweede, op de schaal van land en landschap in Nederland, dient de blik van het natuurbeleid op louter Natura 2000-gebieden verruimd en opgeschaald te worden om op de lijn van de Europese strategie voor biodiversiteitsherstel te komen. Dit vergt prioriteit voor het voltooien van het nationale natuurnetwerk (NNN) en maakt het noodzakelijk om het landgebruik in het omringende landschap aan te passen om dit netwerk te laten functioneren.
Ten derde, om natuurbeleid te vertalen naar een praktijk van lerend beheren in het veld, is het nodig om de monitoring van kritische prestatie-indicatoren (KPI’s), op basis van landgebruik, direct te koppelen aan de monitoring van de biodiversiteit zelf. Alleen dan kunnen we blijven volgen hoe het natuurbeleid uitpakt en kunnen we leren of het zijn doel bereikt of bijsturing behoeft. De trends van de vlinderpopulaties in de komende jaren zullen uitwijzen of we eindelijk in staat blijken om de lijn van verlies van biodiversiteit om te buigen naar herstel!
De pdf van de afscheidsrede vindt u hier (935 KB).
Tekst en illustraties: Michiel Wallis de Vries, De Vlinderstichting & Wageningen University & Research
Foto's Kars Veling; Annika Vermaat