Vlaamse dagvlinders: nog steeds een rampscenario?

Voor het artikel Challenges and bottlenecks for butterfly conservation in a highly anthropogenic region: Europe's worst case scenario revisited uit 2022 is onderzocht welke soorten in de gevarenzone verkeren en welke beter in het Vlaamse landschap uit de voeten kunnen. Soorten die de sterkste uitbreiding vertonen zijn bosspecialisten en opportunisten, soorten die weinig kieskeurig zijn wat betreft hun waardplanten en die gemakkelijk grotere afstanden afleggen. Aan de andere kant vertoonden honkvaste soorten van voedselarme biotopen zoals heidevelden en halfnatuurlijke graslanden een dalende trend, ondanks de aanhoudende aandacht vanuit beleid en natuurbescherming. Zo gaan, net als in Nederland, heivlinder, kommavlinder, gentiaanblauwtje en bruine vuurvlinder sterk achteruit in Vlaanderen.

Met 20 verdwenen en 19 bedreigde soorten op een totaal van 75 soorten is het Europese rampscenario helaas nog steeds op Vlaanderen van toepassing. In lijn daarmee achten de auteurs een herstel van de vroegere vlinderfauna vanwege het intensieve landgebruik niet realistisch meer. Daarom bepleiten ze een aangepaste aanpak om binnen het sterk door mensen beïnvloede antropogene landschap zo veel mogelijk ruimte te maken voor vlinders door het vergroten van ruimtelijke variatie, ook met het oog op klimaatverandering. Tevens moet er aandacht zijn voor gericht populatiebeheer voor het behoud van levensvatbare populaties – uiteraard begeleid door gedegen onderzoek.

De hoofdauteur van het hier samengevatte artikel, Dirk Maes, heeft afgelopen vrijdag 17 februari zijn inaugurele rede uitgesproken. Hij is aangesteld als buitengewoon hoogleraar aan de Radboud Universiteit in Nijmegen, met als leerstoel Insectenbescherming. Deze leerstoel is mede mogelijk gemaakt door de Uyttenboogaart-Eliasen Stichting (UES). In zijn oratie benadrukte hij de noodzaak om goed te onderzoeken wat de oorzaken zijn van de sterke achteruitgang van veel insecten. Hij zal zich in de komende jaren, samen met zijn collega’s en studenten richten op de grote problemen waarmee insecten te maken hebben. Hij noemde met name de hoge stikstofdepositie en klimaatverandering als zeer belangrijke thema's. Ook ging hij kort in op wat onderzoeken waarmee ze de komende tijd aan de gang gaan. Een daarvan was om te kijken hoe de algemene brandnetelvlinders, dagpauwoog, atalanta, landkaartje en kleine vos reageren op stikstof en klimaat.

Meer informatie

• Het hier besproken artikel over de toestand van de Vlaamse dagvlinders Challenges and bottlenecks for butterfly conservation in a highly anthropogenic region: Europe's worst case scenario revisited is geschreven door D. Maes, H. van Calster, M. Herremans & H. van Dyck en gepubliceerd in Biological Conservation in 2022.

Tekst: Kars Veling, De Vlinderstichting
Foto’s: Kars Veling (leadfoto: heivlinder); Chris van Swaay