Eieren voorspellen explosie Japanse zeepbelslak in Grevelingenmeer

Na de ontdekking in juni 2018 nabij Wolphaartsdijk in Zeeland bleef het bekende leefgebied van de Japanse zeepbelslak (Haloa japonica) in Nederland enige jaren beperkt tot het Veerse Meer en het Goese Meer. Deze exoot komt oorspronkelijk voor in Oost-Azië, onder andere bij Japan. In Nederland leeft de slak in de wierzone tussen groen- en roodwieren. Ter plaatse kunnen flinke aantallen voorkomen, net als op andere plaatsen in Europa waar de soort zich inmiddels heeft gevestigd (onder andere in Italië, Spanje en Frankrijk). Ook de flinterdunne als een zeepbel opgeblazen huisjes, die overblijven als het dier overleden en vergaan is, kunnen met tientallen of meer tegelijk in aanspoelsel voorkomen. De wind blaast ze ver weg of/en tegen onze dijken op. In 2021 en vooral in 2022 werden voor het eerst ook dieren in het Grevelingenmeer waargenomen. Nadere gegevens hierover staan in een binnenkort te verschijnen artikel in het tijdschrift Het Zeepaard van de Strandwerkgemeenschap.

Eieren als voorspellers van explosieve groei

In het Grevelingenmeer is de Japanse zeepbelslak nu al erg algemeen. Maar de aantallen dreigen nog veel extremer te worden. Hoewel de dichtheden die door duikers en snorkelaars zijn waargenomen op dit moment nog wat lager lijken dan vorig jaar, is het aantal ter plaatse aanwezige eieren inmiddels al enorm. Gebaseerd daarop is het heel goed mogelijk dat deze zomer de dichtheden explosief zullen toenemen.

Uiterlijk

De slakken worden ongeveer drie centimeter lang en lijken op het eerste gezicht vooral op naaktslakken. Wie beter kijkt ziet dat er wel degelijk een schelp is, maar dat deze grotendeels bedekt wordt door de mantelflappen van het lichaam. Het slakkenhuis wordt hoogstens vijftien millimeter groot en is flinterdun en opgeblazen met een laatste winding die alle voorgaande windingen insluit. De wijde mondopening beslaat de hele hoogte van het huisje. Het dier is groter dan de schelp en kan zich daar niet volledig meer in terugtrekken. Voor verdere beschrijvingen van de Japanse zeepbelslak verwijzen we naar twee eerdere berichten op Nature Today, respectievelijk van 23 september 2018  en 25 augustus 2019.

Ontwikkeling volgen

Na een kalme start in de eerste jaren na de ontdekking, lijkt de Japanse zeepbelslak nu bezig te zijn met een uitbraak in het Grevelingenmeer. Behalve uit het Veerse Meer, het Goese Meer en het Grevelingenmeer zijn nog geen andere waarnemingen bekend uit ons land. Uit het Oosterscheldegebied zijn tot op heden nog geen waarnemingen bekend. Hetzelfde geldt voor de Westerschelde. Maar wie weet zijn ze hier en daar toch ook al aanwezig op andere plaatsen. Het volgen van de verdere ontwikkelingen van deze exoot blijft uiteraard belangrijk.

Waarnemingen

Meldingen van de Japanse zeepbelslak en andere zee- en brakwaterorganismen en van land-, zoetwater- en zeeweekdieren zijn welkom bij Stichting ANEMOON en kunnen worden doorgegeven via platforms als Waarneming.nl.

Tekst: Adriaan Gmelig Meyling
Foto's: Ad Aleman, Stichting ANEMOON (leadfoto: kruipende Japanse zeepbelslak tussen roodwier)

Naschrift: Tot voor kort werd voor deze soort nog de wetenschappelijke naam Haminoea japonica gebruikt. Dit is recent veranderd in Haloa japonica.

Naschrift 2: Een in mei 2023 verschenen bijdrage voor Kijk op Exoten laat het voorkomen in het Grevelingenmeer nog buiten beschouwing, in afwachting van berichtgeving in Het Zeepaard over de verdere uitbreiding. Er werd alleen een oproep gedaan goed naar de soort uit te kijken. Het betreffende artikel in Het Zeepaard 83(2) wordt eind juni 2023 verwacht.