Gezocht: veilige tussenstop voor de grutto's

"Het kan verkeren", de lijfspreuk van dichter Bredero, is zeker van toepassing op het bestuurlijke geharrewar rondom een heel belangrijk en bekend natuurgebied in het zuiden van Spanje: de Coto Doñana. Dit is één van de 16 nationale parken van Spanje en door Unesco tot Werelderfgoed verklaard. Veel van de meer doorgewinterde Nederlandse vogelliefhebbers zijn er wel eens op ‘bedevaart’ geweest.

Ook voor veel vogelonderzoekers en ringaflezers uit ons land is het bekend terrein. De door hen bestudeerde grutto’s die in Nederland hun nest hebben, maken daar vaak een tussenstop op weg naar West-Afrika om te overwinteren en vice versa.

Juist ook deze onderzoekers hebben de afgelopen jaren de noodklok geluid. Het gebied is door de verwoestijning van Spanje als gevolg van de klimaatcrisis sterk aan het uitdrogen. Daar bovenop kwam het gegeven dat telers van (onder meer) de aardbeien die wij in de winter wensen te kopen, illegaal water aan het gebied onttrekken. De regering van Andalusië dacht in één klap van het probleem af te zijn door die putten te legaliseren. Een storm van kritiek brak los. Naast protest van ornithologen heeft ook onze BirdLife-partner in Spanje, SEO, flink gelobbyd om de voornemens en besluiten die het nationale natuurpark verder zouden aantasten terug te draaien.

Na veel ups en downs gaat het nu beleidsmatig gelukkig weer de goede kant op. De Spaanse overheden gaan vooral duurzame landbouwmethoden stimuleren. Daarmee lijkt een verdere verslechtering voorlopig gestopt en dat is ontzettend goed nieuws. Al moeten voornemens zich altijd nog maar bewijzen en is de verdroging van zuidelijk Spanje zeker nog niet van de baan.

Montijo afgewezen door technische commissie

In Portugal speelt een ander probleem. Ondanks de wereldwijde wens vliegverkeer in te dammen en zo iets te doen aan de klimaatcrisis, wil Portugal het vliegveld van Lissabon verplaatsen én uitbreiden. Montijo, de plek die men daarvoor in gedachten heeft, zou zeer schadelijk zijn voor vele, vele duizenden trekvogels en vogels die het hele jaar door in de monding van de Taag bivakkeren. Ook hier maken veel grutto’s uit Nederland een tussenstop. Vele tienduizenden mensen zetten daarom hun handtekening onder een petitie van Vogelbescherming die werd aangeboden aan het kabinet en de president van Portugal.

Onze Portugese BirdLife-partner SPEA startte ondertussen met een reeks andere natuurorganisaties – en met steun uit Nederland – een rechtszaak tegen dit vliegveld. Er lag een onvolledige en ondoordachte milieueffectrapportage aan ten grondslag (klinkt mogelijk bekend voor wie de onwikkelingen rondom Lelystad Airport heeft gevolgd).

Vele verwikkelingen verder is de situatie nu dat een technische commissie besloten heeft om een stuk(je) verderop het nieuwe vliegveld in Alcochete te gaan ontwikkelen. Die commissie was bedoeld om eindelijk een knoop door te hakken.

Alleen, de regering die er opdracht toe gaf, is gevallen en een nieuw kabinet kan mogelijk toch nog iets anders besluiten, want er zijn ook nog steeds krachten die Montijo willen als de plek voor het nieuwe vliegveld. Voor de lopende rechtszaak tegen Montijo als locatie is het besluit van deze commissie uiteraard pure winst.

Mocht Alcochete de nieuwe locatie worden dan is dat niet optimaal, aldus onze Portugese BirdLife-partner SPEA. Veel vogels vliegen namelijk over die plek, pendelend tussen de gebieden waar ze rusten en waar ze eten. Het is echter is wel een betere locatie dan Montijo, want waarschijnlijk toch minder verstorend. De vlag kan dus zeker niet uit, wel lijkt de huidige oplossingsrichting ‘minder erg’.

En Nederland dan?

Wat er uit moge komen, ook Nederland heeft genoeg te doen. Wij hebben de opdracht ervoor te zorgen dat er genoeg gruttojongen groot worden. Onze nationale vogel verdient een grote inspanning, zoals die ook in allerlei internationale verdragen is vastgelegd, want deze soort kachelt nog altijd maar achteruit, het ene jaar meer dan het andere, vooral ook doordat te weinig jongen groot worden. Door de industriële landbouw heeft de natuur op het platteland weinig kans en zijn weidevogels zoals grutto's ook vatbaar voor predatie.

Een ommezwaai in de landbouw is hoognodig. Minder gif, minder kunstmest, hogere waterpeilen en kleinschaliger. De afgelopen jaren hebben veel boeren bewezen dat het anders kan. Daar worden de boeren en de omwonenden gelukkiger van. Het levert ook een 'oer-Nederlands' gezond landschap op. Dat mooie Nederland willen we terug, al dan niet met hightech-hulp. 

Steun de boeren die hierin voorop lopen. Als je zuivel gebruikt kan dat door hun zuivelproducten te kopen. Die vind je via onze Zuivelwijzer.nl. Of door bijvoorbeeld te kijken op websites zoals van het Rijke Weide Vogelfonds, Land van Ons, Wij.land en Aardpeer en te investeren in boerengrond die natuurinclusief wordt beheerd.

Tekst: Vogelbescherming Nederland
Foto's: Piet Munsterman, Saxifraga; Ruud van Beusekom, Vogelbescherming Nederland; Jelle de Jong