Biologische landbouw

Melk en kaas met een goed verhaal

Vogelbescherming Nederland
31-MEI-2022 - Met supermarkt PLUS en cateraar Albron heeft de weidevogelvriendelijke zuivel twee invloedrijke supporters binnengehaald. “We naderen nu echt een kritische drempel”, denkt Piet Spoorenberg van Vogelbescherming Nederland. “Nu moeten we doorpakken met dit goede verhaal!”

Vertel waaróm weidevogelvriendelijke melk of kaas die paar centen per liter of ons meer waard is. Dat is volgens Piet Spoorenberg, beleidsmedewerker voor de weidevogels bij Vogelbescherming Nederland, het belangrijkste wapen in de strijd om een plekje in de koelkast van de consument. “Er wordt nu te makkelijk gezegd ‘dat de meeste consumenten toch voor het goedkoopste gaan’. Maar als dat zo zou zijn, dan zouden Mercedes en Porsche nooit een auto verkopen en zouden Spa en Chaudfontaine geen water uit de Ardennen op de markt kunnen brengen. Het gaat om het verhaal”, benadrukt Spoorenberg. “En anders dan bij plat water uit een plastic fles, is dat verhaal bij weidevogelzuivel heel helder.”

Criteria

Wanneer boeren twintig procent van hun land reserveren voor weidevogels, plakt Vogelbescherming Nederland het stempel ‘Vogelvriendelijke zuivel’ op de producten. “Daar hebben we heel duidelijke criteria bij”, zegt Spoorenberg. “Het kruidenrijke gras mag bijvoorbeeld niet vóór 15 juni worden gemaaid, er moet voldoende natte bodem zijn met alleen de noodzakelijke hoeveelheid ruige mest als voeding.”

Tussenhandel

Er komen inmiddels steeds meer producten die dat stempel vogelvriendelijk verdienen. Van de gangbare zuivel van De Fryske, Skylger en de Boeren van Amstel, tot de biologische producten van Weerribben Zuivel en Zuiver Zuivel. “En minstens zo belangrijk”, vindt Spoorenberg, “de markt pikt het steeds beter op. Sinds een half jaar hebben alle PLUS-supermarkten een weidevogelvriendelijke variant van hun Klaverland kaas in het assortiment. En sinds 1 april is een van de grootste cateraars, Albron, ook overgestapt op vogelvriendelijke zuivel. Met dat soort grote partijen komen we echt in de buurt van een kritische drempel.

Nóg een logo

Logo Vogelvriendelijke Zuivel

Het stempel ‘Vogelvriendelijke Zuivel’ van Vogelbescherming ziet Spoorenberg als een soort tussenoplossing. “Het is goed dat de consument van een onafhankelijke partij hoort dat de claims op het gebied van vogelvriendelijke producten niet uit de lucht zijn gegrepen. Maar uiteindelijk zit niemand te wachten op nóg meer keurmerken. We streven er daarom naar om samen met gevestigde keurmerken als ‘Beter Leven’ of ‘On the way to PlanetProof’ eisen voor weidevogelvriendelijk vast te stellen.”

Export

De eis van minimaal twintig procent weidevogelland op een gecertificeerd melkveebedrijf is gebaseerd op de ruimte die weidevogels nodig hebben. Sporenberg: “Kuikens die elders op het bedrijf uit het ei kruipen kunnen dan hopelijk zonder problemen naar de twintig procent weidevogelland toe lopen. Meer is beter. Daarom is uitbreiding naar dertig procent weidevogelland op korte termijn zeker wenselijk. Overigens is het toevallig ook zo dat op dit moment twintig procent van onze zuivel voor eigen consumptie bestemd is. De resterende tachtig procent wordt geëxporteerd, waarvan een groot aandeel naar onze buurlanden, zoals Duitsland. Zoals er vaak wat makkelijk naar onwillige consumenten wordt gewezen, roepen mensen ook nog steeds dat het toch niets uithaalt, omdat tachtig procent voor de export is. ‘En ja, daar gelden de regels van de internationale markt hè.’ Maar vergeet niet: het grootste deel van onze export gaat nog altijd naar de buren in Duitsland. En die zijn wel degelijk ook gevoelig voor het verhaal achter een product. Het wordt gewoon tijd dat onze Frau Antje uit de Duitse zuivelreclames een verrekijker om haar nek krijgt. Laat de Duitse consument weten dat er ook zuivel met extra zorg voor de natuur bestaat. En ondertussen moeten we ook gewoon blijven streven naar twintig procent weidevogelvriendelijke productie voor de eigen markt.”

Rendabel

De meerprijs die boeren krijgen voor vogelvriendelijke zuivel is niets meer dan eerlijk, vindt Spoorenberg. “Als je de subsidies voor Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer erbij optelt, kan het uit. Zeker op een bedrijf waar de ondernemer twintig procent van het land reserveert voor weidevogels, loopt de melkproductie terug. Dat wordt gecompenseerd door de meerprijs op het product en door de subsidies via de provincie. Maar op de langere termijn moet de overheid rigoureuzere keuzes maken. Achter de reguliere zuivelproductie zitten nu verborgen kosten voor het verdwijnen van biodiversiteit en de uitstoot van CO2, door het verdrogen van veengrond. Dat zijn kosten die we nu indirect met z’n allen betalen. Het zou goed zijn als de wet daarop wordt aangepast. En ja, natuurlijk kan dat. We hebben toch ook met z’n allen besloten dat legbatterij-eieren niet meer van deze tijd zijn?”

Kritische massa

Met een grote super en een cateraar binnenboord, durft Spoorenberg ook al te dagdromen over een echt kritische massa voor vogelvriendelijke zuivel. “Nu praat je misschien nog steeds over eilandjes in een zee van regulier boerenland, maar stukje bij beetje is de vogelvriendelijke zuivel nu groot aan het worden. Het is zaak om het verhaal te blíjven vertellen. Dat je met deze producten helpt om het geluid van grutto’s en veldleeuweriken ook in de toekomst nog boven de weiden te horen.”

“Hoe wil je met het landschap omgaan?”

Een jaar of zeven terug was melkveehouder Henk Pelleboer uit de polder Mastenbroek bij Zwolle de eerste boer die met Vogelbescherming in zee ging, voor de productie van Red de Rijke Weidekaas. “Met ons bedrijf waren we al langer bezig voor weidevogels. Op de tachtig hectare van ons biologisch bedrijf hebben we met steun van de gemeente Zwolle weidevogelgebied gecompenseerd voor land dat verloren ging bij de aanleg van de wijk Stadshagen.”
Inmiddels produceren de 180 melkkoeien op het familiebedrijf van Pelleboer samen met nog twee andere bedrijven melk voor de Rijke Weidekaas die door Bastiaansen in Rouveen wordt geproduceerd. Pelleboer: “Van die kaas gaat een deel van de opbrengst naar maatregelen voor weidevogels, zoals laat maaien en plas-dras land.”

Pelleboer ziet dat de maatregelen werken. “Toen we twintig jaar geleden op dit bedrijf begonnen, gaven de koeien gemiddeld 8.000 liter melk per jaar en broedden er twintig paar grutto’s op tachtig hectare. Nu geven de koeien nog maar 5.000 liter, maar broeden er honderd paar weidevogels op hetzelfde land.”
De precieze rekensom vindt Pelleboer niet eens zo interessant. “Als we waren blijven boeren met de turbo erop, hadden we nu dik boven de 10.000 liter per jaar gezeten, maar wel met meer kosten. Nu hebben we veel meer natuur op het land. Behalve dat je een gezond inkomen wil hebben, vind ik het ook belangrijk hoe je met het landschap omgaat. En met de mensen, want ons bedrijf is ook een zorgboerderij. Dat we via de zuivel de biodiversiteit kunnen helpen vind ik een prachtige gedachte.”

“We willen vogelvriendelijk kaas uit de niche halen”

Sinds oktober 2021 draagt tien procent van alle Klaverlandkaas, het eigen label van supermarkt PLUS, het stempel ‘Vogelvriendelijk’. “Dat past in onze duurzame ambities”, zegt Marcus Husselman, category manager ‘boter-kaas-en-eieren’ bij PLUS. “We willen een duurzame supermarkt zijn en verkopen daarom bijvoorbeeld ook alleen Fairtrade bananen en vrije uitloop-eieren. Inzetten op weidevogelvriendelijke zuivel past daarbij.”

De ‘Boerenbuiten kaas’ van Klaverland is niet alleen Vogelvriendelijk volgens de criteria van Vogelbescherming. Het is ook geproduceerd met een vegetarisch stremsel en vrij van kleurstoffen of E-nummers. “Bovendien romen we de melk niet af”, zegt Husselman. “Daarom is het een volvette kaas; 50+ in plaats van de gebruikelijke 48+.” De vogelvriendelijke kaas is in vier leeftijden te koop, tegen een nagenoeg gelijke prijs als de reguliere Klaverland kaas.
Na zes maanden is de omzet misschien nog bescheiden, maar Husselman ziet ruimte voor groei. “Voor een deel draait dat om, wat wij noemen, de storytelling. Met informatie bij het koelschap en ook informatie op de verpakking, maken we duidelijk wat het verhaal achter dit product is. We willen het uit de beperkte niche halen die het voorheen misschien was. Uiteindelijk zou het zelfs de norm moeten worden. Wat dat betreft zie ik geen problemen voor de groei in de komende tijd. Wanneer de vraag nog verder toeneemt, hebben we genoeg contacten met boeren die ook graag dit product voor ons willen produceren.”

“Al onze zuivel is nu biologisch en weidevogelvriendelijk”

Met een kleine 750 locaties in Nederlandse bedrijfskantines en ook diverse horecavestigingen op bijvoorbeeld vakantieparken, is cateraar Albron een top-drie speler in de bedrijfstak. “We hebben duidelijk ambities op het gebied van duurzaamheid”, zegt directeur inkoop en duurzaamheid Bart van Westreenen. “Dat betekent dat we onder andere ‘Kipster-eieren’ verkopen en zo veel mogelijk On the way to PlanetProof en biologische groenten en minder vlees. Daarnaast willen we uiteindelijk ook zoveel mogelijk plantaardige varianten op zuivel verkopen en alle ‘echte’ zuivel die we verkopen moet biologisch en vogelvriendelijk zijn. Sinds dit jaar werken we daarvoor samen met Weerribbenzuivel. Ons hele volume van ruim twee miljoen liter zuivel per jaar komt daar vandaan. Deze zomer gaan we zelfs de ‘smaakzuivel’, zoals wij die pakjes melk-met-een-smaakje noemen, die we samen met Weerribbenzuivel hebben ontwikkeld, bij hen afnemen.”

Weerribbenzuivel komt van het biologisch bedrijf van Klaas de Lange, in het dorpje Nederland, letterlijk aan de rand van natuurgebied de Weerribben. De Lange produceert zuivel met het vogelvriendelijke keurmerk van Vogelbescherming. Volgens inkoper Van Westreenen van Albron is dat verhaal goed te verkopen aan de klanten van de cateraar. “Natuurlijk, je ziet wat verschil tussen, zeg, een bedrijfsrestaurant bij een ministerie, waar dit verhaal makkelijk wordt omarmd, of in een fabriek waar de klanten misschien wat conservatiever zijn ingesteld. Maar we hebben al het personeel achter de balies goed ingelicht over het waarom van deze keuzes. De meeste vragen krijgen we nog over de kartonnen bekertjes melk, die iets kleiner zijn dan de oude plastic bekertjes van voorheen, maar ook dat verhaal is in het licht van prijs en duurzaamheid goed uit te leggen. En door de melk direct van één melkveehouder af te nemen, beperken we ook de nodige transportkilometers.”

Tekst: Rob Buiter
Foto: Frank Lankhorst
Stempel Vogelvriendelijke Zuivel: Vogelbescherming Nederland