Tien jaar Oervondstchecker: het citizen science platform onder de loep

Enthousiaste fossielenliefhebbers speuren dagelijks de Nederlandse stranden af, op zoek naar fossielen en artefacten. Deze vondsten leren ons veel over de Nederlandse biodiversiteit in en sinds de ijstijd (van zo’n 2,5 miljoen jaar geleden tot nu). Vele (honderd)duizenden van deze fossielen leiden een anoniem bestaan in privécollecties, waardoor waardevolle informatie verloren gaat voor de wetenschap. Dat was reden om bij de aanleg van Maasvlakte 2, de nieuwste uitbreiding van het Rotterdamse havengebied, een webapp te ontwikkelen om de fossiele strandvondsten te kunnen melden.

In 2014 ging Oervondstchecker.nl live. Deze werd direct door grote groepen zoekers omarmd. En dat is te zien: in de afgelopen tien jaar werden ruim 23.000 Maasvlaktevondsten, met foto’s en al, ter determinatie ingestuurd door meer dan 3000 verschillende zoekers. Niet eerder was er in Europa zo’n enorme database aan paleontologische en archeologische gegevens opgebouwd. Oervondstchecker verbindt de amateurwereld, de wetenschappelijke wereld en zoekers onderling, en draagt bij aan groei in kennis bij gebruikers van de app.

Bijzondere vondsten

Naast de iconische ijstijdfauna zoals de wolharige mammoet, het wilde paard, de steppewisent en de wolharige neushoorn, komen er in de Oervondstchecker zo nu en dan ook vondsten langs die onze kennis over het prehistorische leven in Nederland vergroten. Ze laten zien dat er bijvoorbeeld ook tapirs of sabeltandkatten voorkwamen.

Van Oertijd naar LegaSea

De vondsten uit Oervondstchecker komen vrijwel allemaal uit zandsuppleties, waardoor het onduidelijk is wat hun geologische context is. Voor de wetenschap is het belangrijk om meer inzicht te krijgen in het verschijnen en verdwijnen van soorten. Alleen zo kunnen we beter begrijpen hoe ecosystemen veranderen en waarom soorten uitsterven. Met het LegaSea-project wil Naturalis de context van de fossielen beter in kaart brengen door een grote (foto)dataset te analyseren met de hulp van burgerwetenschappers en AI-modellen. Verzamelaars en enthousiastelingen dragen bij aan een fotodataset met fossielen en artefacten uit museumcollecties (Naturalis, Het Natuurhistorisch, Rijksmuseum van Oudheden) en privécollecties. Ook foto’s uit Oervondstchecker zijn onderdeel van de dataset.

Met in totaal meer dan 120.000 foto’s wordt er een AI model getraind dat fossielen kan identificeren en groeperen op basis van preservatiekenmerken en het milieu en klimaat waarin soorten voorkwamen. Denk daarbij aan de mammoetsteppefauna, of de fauna uit het Eemien, een warme periode tussen de laatste twee ijstijden. Het doel is ook om met die grote hoeveelheid data te onderzoeken of er meer van zulke fauna-eenheden zijn aan te wijzen in de strandvondsten van Maasvlakte 2. Uiteindelijk worden die fauna-eenheden gekoppeld aan de bodemlagen of afzettingslagen van de winput waar het zand van Maasvlakte 2 vandaan komt, om zo een meer specifieke reconstructie te kunnen maken van de veranderende milieus en ecosystemen door de tijd heen. In het LegaSea project dragen jouw vondsten, gemeld bij Oervondstchecker, direct bij aan wetenschappelijk onderzoek en dus aan een beter begrip van het leven in Nederland tijdens de ijstijd.

Meer informatie

• Lees het hele artikel in Cranium.
• Bezoek de Oervondstchecker.
• Lees meer over het LegaSea-project.
• Meer publicaties gebaseerd op via Oervondstchecker gemelde vondsten.
• Achtergrondinformatie over Oervondstchecker (pdf: 1,3 MB)

Tekst: Isaak Eijkelboom en Hansjorg Ahrens, Naturalis Biodiversity Center
Foto’s: Hansjorg Ahrens (leadfoto: fossiele hyenadrol), Antoinette, Mirjam Kruizinga, Marc Simmelink, Robin Nietvelt