Harige heremietkreeft: nieuw in de Oosterschelde

De Harige heremietkreeft (Pagurus cuanensis) heeft een grote verspreiding en komt voor van westelijk Noorwegen tot Zuid-Afrika. Hoewel de soort dus zowel ten noorden als ten zuiden van Nederland voorkomt, is het aantal waarnemingen in ons deel van de Noordzee beperkt. Uit dieper water verder van de kust was de soort al bekend. Hij was onder andere gevonden tijdens een expeditie van 'Duik de Noordzee Schoon' in 2011 op het Nederlandse deel van de Doggersbank. Uit de kustwateren en de Zeeuwse Delta waren tot 2023 nog geen meldingen bekend.

Waarnemingen in Nederland

De eerste waarneming van de Harige heremietkreeft in de Oosterschelde werd gedaan door sportduikers op 16 september 2023 bij de Zeelandbrug. Dit exemplaar zat in een klein schelpje van de Gewone wenteltrap (Epitonium clathrus) van maximaal anderhalve centimeter lang. Kort daarna, op 26 oktober 2023, werd eveneens bij de Zeelandbrug een exemplaar gevonden, ditmaal in een schelpje van de Japanse stekelhoren (Ocinebrellus inornata). Een jaar later, op 6 november 2024, werd bij de Plompe toren een exemplaar aangetroffen in een schelpje van een fuikhoren-soort. De recent gevonden exemplaren, op 12 april 2025 bij Burghsluis en 13 april bij de Plompe toren, leefden in een huisje van de Gewone alikruik (Littorina littorea) en eveneens in een huisje van een fuikhoren dat helemaal bedekt was met Zeekantwerk (Conopeum reticulum, een mosdiertje).

Hoewel het nu nog om enkele incidentele waarnemingen gaat, zou het goed kunnen dat deze soort bezig is zich in de Oosterschelde te vestigen. We willen sportduikers daarom alert maken op de aanwezigheid van deze soort en vragen alle waarnemingen door te geven. Dit kan via de ANEMOON-webapp van Stichting Anemoon.

Herkenning en onderscheid met andere heremietkreeften

Hoe is deze nieuwe soort onder water te herkennen? De Harige heremietkreeft is, zoals zijn naam al aangeeft, harig. Dit valt vooral op bij de schaarpoten. Andere kenmerkende eigenschappen zijn de kleur van de antennes (bruin met witachtige ringetjes) en de oranje ring om de oogstelen, die aan de achterzijde is onderbroken. Daarnaast zijn de kleine antennes met waaiertjes tussen de ogen deels blauw. Hiermee is de Harige heremietkreeft goed te onderscheiden van de Gewone heremietkreeft (Pagurus bernhardus) en de Kleine heremietkreeft of Boksertje (Diogenes pugilator), waarbij deze kleurkenmerken ontbreken. De Harige heremietkreeft blijft daarnaast ook kleiner (lichaam tot drie centimeter) dan de Gewone heremietkreeft, die met afmetingen tot tien centimeter de grootste heremietkreeft van Noordwest Europa is. De Kleine heremietkreeft en de recent in de Oosterschelde aangetroffen soort Pagurus prideaux blijven onder de vijf centimeter.

Achteruitgang van de Gewone heremietkreeft

In 2024 werd in de Oosterschelde nog een andere nieuwe heremietkreeft aangetroffen; Pagurus prideaux die samenleeft met de Mantelanemoon. De komst van twee nieuwe heremietkreeft-soorten in de Oosterschelde is opvallend, aangezien het met de Gewone heremietkreeft in de Oosterschelde niet goed gaat. Net zoals de dalende aantallen bij de Zeekreeft (Homarus gammarus) en de Zwarte oprolkreeft (Galathea squamifera), worden er steeds minder Gewone heremietkreeften aangetroffen. Het is daarom belangrijk alle heremietkreeft-soorten goed in de gaten te houden en te blijven monitoren.

Meer informatie

• Het artikel 'De harige heremietkreeft Pagurus cuanensis Bell, 1845 in de Oosterschelde' is verschenen in tijdschrift Het Zeepaard.

Tekst: Luna van der Loos; Stichting ANEMOON; Naturalis
Beeld: Peter van Bragt (leadfoto: Harige heremietkreeft. Exemplaar in de schelp van de Japanse stekelhoren (Zeelandbrug, oktober 2023)); Wiebe Nijland; Mick Otten, Nieuwe Wending; Godfried van Moorsel, ecosub; Marco Faasse

Met dank aan Floris Bennema, Peter H. van Bragt, Marco Faasse, Marianne Ligthart, Godfried van Moorsel en Wiebe Nijland voor het doorgeven van hun waarnemingen.