Oorlogssporen in de Texelse natuur

Texel werd tijdens de Tweede Wereldoorlog strategisch gebruikt vanwege zijn ligging. De vele bunkers op het eiland waren onderdeel van de Atlantikwall waarmee de Duitsers in de gaten hielden wat er op zee gebeurde. Sommige bunkers zijn na de oorlog in zee verdwenen, andere gesloopt. Er zijn zo’n vijftig bunkers op het eiland bewaard gebleven.

Edwin loopt het Loodsmanduin op naar een bunker die nu eigendom van Staatsbosbeheer is. “Deze is in 1938 door Nederlanders gebouwd, maar is na 1940 door de Duitsers als observatiepost gebruikt.” Vanuit de koele betonnen kolos heb je inderdaad uitzicht op de wijde omgeving. Deze bunker is nog steeds prominent aanwezig, maar dat geldt niet voor allemaal. “Veel bunkers zijn overgroeid met vegetatie en gaan bijna op in de natuur. Ze bieden onderdak aan diverse dieren, zoals vleermuizen.”

Georgische opstand

Onderweg naar het volgende punt vertelt Edwin over de Georgische opstand aan het einde van de Tweede Wereldoorlog. “Er zaten veel krijgsgevangenen uit Georgië op Texel, die de Duitsers moesten ondersteunen. Vlak voor het einde van de oorlog kwamen zij in opstand en hebben ze Duitse soldaten vermoord. Duitsland reageerde door in Den Helder gelegerde militairen naar Texel te sturen om de opstand neer te slaan. Veel Georgiërs zijn toen gefusilleerd, maar velen vonden ook een onderduikplek bij Texelaars thuis of hier in de duinen.”

Loopgraven bij de Slufter

Bij de Slufter aangekomen laat Edwin bijna dichtgegroeide loopgraven zien. “Het is haast niet meer voor te stellen. Ook hier bivakkeerden tijdens een groot deel van de oorlog Duitse soldaten. Ze hadden volgens mij lange tijd niet heel veel te doen, maar hielden vooral de zee in de gaten. Tot april 1945, toen er in de Slag om Texel veel is gevochten. De geallieerden probeerden vanaf zee Texel te bevrijden, maar de Duitsers hielden nog vrij lang stand in hun Atlantikwall. Juist omdat ze zo goed zicht hadden op zee. Texel is uiteindelijk ook pas op 20 mei bevrijd, ruim twee weken later dan de rest van Nederland.”

Edwin van Egmond laat de loopgraven zien vanwaaruit de Duitsers tijdens de Tweede Wereldoorlog de zee bij de Slufter in de gaten hielden (Bron: Staatsbosbeheer)

Monument neergestort vliegtuig

Ten slotte rijdt Edwin naar een monument bij Cocksdorp. Hier is op 9 september 1944 een Brits vliegtuig neergestort. Ze hadden twee passagiers en containers met wapens in de Kop van Noord-Holland gedropt en wilden boven Texel een bocht maken om terug te keren naar Engeland. De Duitsers hadden versperringsballonnen geplaatst om te voorkomen dat vliegtuigen laag overvlogen. Een kabel van zo’n ballon was losgeslagen en kwam in botsing met het Britse vliegtuig, waardoor het in brand vloog.

Edwin wijst op een open grasland. “Hier probeerden ze te landen. Nu is het een natuurgebied met wat reliëf, maar toen was het een vrij vlak weiland. Bij de noodlanding kwamen drie inzittenden om, de overige vier werden krijgsgevangenen.”

Het monument bij Cocksdorp vlakbij het grasland waarop het Britse vliegtuig neerstortte (Bron: Staatsbosbeheer)

Zwerfkei

De grote zwerfkei bij het monument ligt er niet zomaar. “In totaal zijn 167 bemanningsleden van geallieerde vliegtuigen op Texel omgekomen. Op negen plekken waar een toestel is neergestort, ligt zo’n kei, uit zee gehaald door Texelse kottervissers. De keien helpen ons om te blijven herinneren en herdenken wat er is gebeurd. Dit gaat om mensen die hun leven hebben geofferd voor vrijheid. We moeten ons blijven realiseren hoe belangrijk die vrijheid is.”

Tekst en beeld: Staatsbosbeheer