Stadsmaskerbij vliegt Randstad binnen

Twee stagiairs van EIS Kenniscentrum Insecten, Else Vos en Joris Groothoff, keken tijdens een wandeling rond museum Naturalis in Leiden naar de insecten die zij tegenkwamen. Dit leverde een bijzondere waarneming op: een stadsmaskerbij (Hylaeus punctatus). Eenmaal terug op het EIS-kantoor veroorzaakte dit de nodige opschudding. De stadsmaskerbij was namelijk in 2022 pas voor het eerst in Nederland gevonden en tot nu toe alleen bekend van enkele vondsten in Limburg en Gelderland.

Na de vondst door Else en Joris werd de stadsmaskerbij nog enkele malen op dezelfde plek teruggevonden. De dieren bezochten er bloemen van braam en margriet. Ze waren in gezelschap van vele gewone maskerbijen en tuinmaskerbijen, twee algemene soorten in heel Nederland. Je moet dus wel even goed kijken om de stadsmaskerbij er tussenuit te pikken.

Herkenning

In Nederland komen zo’n 30 soorten maskerbijen voor. Die zijn allemaal klein en zwart met een beetje geel. Toch kunnen met name de mannetjes vaak herkend worden aan de vorm van het gele ‘masker’ op het gezicht. Kenmerkend voor het mannetje stadsmaskerbij is dat het ‘voorhoofdsschildje’ zwart is (zie foto), terwijl dit bij de meeste andere soorten geel gekleurd is. Het gele maskertje is vrij variabel, maar het blijft overal ruim onder de antennebasis, terwijl het daar bij de gewone maskerbij altijd een beetje omheen krult. Die antennen zijn aan de onderkant geel, wat een verschil is met bijvoorbeeld het mannetje van de gewone maskerbij. Het vrouwtje is veel lastiger te onderscheiden van andere soorten. Net als de tuinmaskerbij heeft zij een wit haarvlekje aan de zijkant van het eerste achterlijfsegment, maar van die soort verschilt ze onder andere door een grovere punctering op de zijkant van het borststuk en door de korte ‘wangen’.

Ook andere maskerbijen graag in stad

Een half jaar geleden besteedden we op Nature Today ook al aandacht aan maskerbijen in de stad. De stadsmaskerbij werd in dat bericht nog niet genoemd, omdat hij nog zo weinig in Nederland gevonden was. De vondst in Leiden maakt duidelijk dat deze zeldzame soort zich snel kan uitbreiden. Maskerbijen voelen zich in de stad goed thuis, vooral op warme, zonnige plekjes met bijvoorbeeld braamstruiken of een ruige kruidenvegetatie. Ze maken hun nestjes graag in holle stengels van allerlei planten, zoals bramen. Ze bezoeken allerlei bloemen en zijn bijvoorbeeld veel te vinden bij bramen, schermbloemen, koolzaadachtigen, composieten en honingklaver.

Zoek op bloemrijke, zonnige plekjes eens naar deze kleine bijtjes en probeer ze vast te leggen met een camera. Op die manier vind je al gauw verschillende soorten en misschien zit de stadsmaskerbij er wel tussen!

Tekst: Menno Reemer, Else Vos en Joris Groothoff, EIS Kenniscentrum Insecten
Foto’s: Menno Reemer (leadfoto: de stadsmaskerbij is vanuit het binnenland westwaarts gevlogen en in Leiden neergestreken); EIS Kenniscentrum Insecten; Waarneming.nl; Daan Drukker