Natuur heeft een bredere kust nodig

Wie deze zomerdagen naar het strand gaat ziet het meteen: direct tegen de duinen, of soms zelfs tot aan het strand, zijn wegen en gebouwen te vinden en wordt grond gebruikt voor landbouw en recreatie. De ruimte die de kust normaal gesproken innam, is sterk beperkt. Kustbeknelling wordt het ook wel genoemd, een fenomeen dat wereldwijd voorkomt, bleek eerder uit promotieonderzoek van Eva Lansu. Een van de gevolgen is dat voor dynamische processen, zoals zandafzetting, erosie en verstuiving, nauwelijks plek is. En dat terwijl Nederlandse duingebieden van nature worden gekenmerkt door geleidelijke overgangen tussen zee en land. Over kilometers kustbreedte nemen wind, zoutspray en zanddepositie geleidelijk af.

Nederlandse duinen onderzocht

Het OBN-rapport Ruimte voor Zand laat zien wat kustbeknelling specifiek voor Nederland betekent en hoeveel ruimte de kust minimaal nodig heeft om goed te kunnen functioneren als dynamisch natuurlandschap. Ook is in kaart gebracht welke delen van de Nederlandse kust op dit moment al breed genoeg zijn en of verbreding met grootschalige zandsuppleties kan bijdragen aan een robuuster ecosysteem.

Op 35 locaties langs de kust zijn uitgebreide vegetatie-opnames gedaan en bodemmonsters genomen. Met deep learning-technieken is, aan de hand van luchtfoto’s en hoogtekaarten, de vegetatie over de hele Nederlandse kust in kaart gebracht. Deze gegevens zijn gecombineerd om de relatie tussen kustbreedte, bodemomstandigheden en biodiversiteit te begrijpen.

Kilometers breed

Uit het onderzoek blijkt dat alle Nederlandse duinhabitats kunnen voorkomen bij een breedte van ongeveer 1500 meter. Toch wordt 75 procent van de plantensoorten pas bereikt bij een duinbreedte rond 1800 meter, en 90 procent bij 2200 meter of meer. In de Delta zijn voor een vergelijkbare soortenrijkdom zelfs breedtes tot 5100 meter nodig. Voor een groot deel van de Waddenkust (57 procent) en een kleiner deel van de Hollandse kust (43 procent) is er al genoeg ruimte om 75 procent van het biodiversiteitspotentieel te halen. In de Delta is dat slechts 10 procent. Daar zou de kust op veel plaatsen moeten worden verbreed – met gemiddeld 2,3 kilometer – om datzelfde potentieel te halen.

Megasuppleties of actief beheer

Waar de kust te smal is kunnen megasuppleties een optie zijn, maar de ervaring daarmee ontbreekt nog grotendeels. Het onderzoek pleit daarom voor zorgvuldige experimenten en monitoring, om te leren hoe grote suppleties zand op de lange termijn werken. In de tussentijd kunnen beheerders wel maatregelen nemen om de dynamiek te verhogen. Waar echt onvoldoende ruimte is voor brede duinen kunnen natuurbeheerders toch de biodiversiteit verhogen door actief beheer, zoals maaien, plaggen of begrazing. De onderzoekers vonden namelijk een grotere soortenrijkdom in gebieden waar actief beheerd werd. Maar, zo stellen de onderzoekers, helemaal compenseren voor het verlies aan biodiversiteit door te smalle kusten kan actief beheer niet.

Veldwerkplaats Dynamisering zeereep

Duinbeheerders die – binnen de mogelijkheden die de breedte van hun duingebied toelaat – de dynamiek in de duinen willen verhogen, kunnen op 12 september deelnemen aan de Veldwerkplaats Dynamisering zeereep.

Beheerders en deskundigen van OBN Natuurkennis maakten eerder een Checklist en de Handleiding Dynamisering Zeereep. Het leren werken met deze handleiding staat centraal tijdens deze veldwerkplaats.

Tekst: OBN Natuurkennis
Beeld: Eva Lansu en Bas Arens, OBN Natuurkennis