Pesticiden wijdverspreid over Natura 2000-gebieden

De tien geselecteerde Natura 2000-gebieden variëren in grootte en hoever ze van landbouwgebieden af liggen. Hierdoor was er ook variatie in het aantal verschillende pesticiden dat gemeten werd en in welke concentraties. Er werden zelfs op de meest geïsoleerde plekken – zoals bijvoorbeeld midden op de Veluwe – verschillende middelen gevonden.

In totaal zijn 51 verschillende middelen, zogenaamde ‘actieve stoffen’, gevonden. Hierbij zitten middelen die gericht zijn op het bestrijden van planten (herbiciden), schimmels (fungiciden), maar ook middelen die bedoeld zijn om plaaginsecten te bestrijden (insecticiden). Enkele van deze middelen zijn al verboden om te gebruiken, maar ze zijn dus nog steeds niet verdwenen uit de natuur. Het overgrote deel bestaat uit pesticiden die nog steeds toegelaten zijn voor gebruik.

Pesticiden in de natuur, hoe komen ze er?

Pesticiden worden natuurlijk niet direct in de Natura 2000-gebieden gespoten, maar ze kunnen daar via verschillende routes komen. Wanneer er – bijvoorbeeld op een akker – een pesticide gespoten wordt om een plaag te bestrijden, wordt er een fijne nevel op de planten gespoten. Een deel van deze nevel kan via de wind ook buiten de akker terechtkomen. Dit wordt ‘drift’ genoemd. Ook als de nevel al is neergekomen, kan deze nog verstuiven via stofdeeltjes. Via vervuild oppervlaktewater kan het ook in de natuur terechtkomen. Daarnaast worden enkele pesticiden gebruikt als middel tegen vlooien en teken bij huisdieren. Deze kunnen tijdens het wandelen of zwemmen ook in de natuur terechtkomen.

Onderzoek naar de effecten

Via al deze routes, en ook door minder goed onderzochte manieren, komen pesticiden terecht op plekken waar ze niet bedoeld zijn. Zo komen ze dus ook in aanraking met soorten waarvoor ze niet bedoeld zijn. Hoe groot de effecten van al die verschillende pesticiden op insecten in natuurgebieden zijn, weten we (nog) niet. Wel weten we dat het slecht gaat met veel insecten. Hoewel dat zeer waarschijnlijk komt door een combinatie van factoren, kan het effect van pesticiden daar zeker één van zijn.

De volgende stap in het onderzoek naar effecten van pesticiden in Natura 2000-gebieden is een kweekonderzoek dat een half jaar duurt. Hierbij worden de omstandigheden die gemeten zijn in de natuurgebieden nagebootst, met dezelfde middelen in dezelfde concentraties. Er worden verschillende vlindersoorten gekweekt in deze omstandigheden, gedurende drie generaties. Dit wordt vergeleken met vlinders die gekweekt worden in een omgeving zonder pesticiden, met planten die vrij zijn van pesticiden. Hiermee kunnen we vragen beantwoorden zoals: Ontwikkelen de rupsen zich nog wel goed? Leggen de volwassen vlinders hetzelfde aantal eitjes? Worden de vlinders net zo groot? Hierdoor worden niet alleen de directe effecten van pesticiden inzichtelijk, maar ook die van de lange termijn.

Meer informatie

• Rapport: Pesticiden in Natura 2000-gebieden (pdf: 546 kB).

Tekst: Koen Verhoogt, De Vlinderstichting
Beeld: Koen Verhoogt, Dick Noordhof