Van beleid naar actie: hoe beheer je een zeereservaat?
Naturalis Biodiversity CenterKoraalriffen zijn prachtig en extreem rijk aan biodiversiteit, maar zijn ook erg belangrijk voor mensen. Ze bieden kustbescherming en voorzien miljoenen mensen over de hele wereld van voedsel en levensvoorziening. Daarom is het belangrijk om ze te beschermen. Een van de veelgebruikte manieren om koraalriffen te beschermen, is het creëren van mariene natuurparken. Dit zijn zeereservaten waar koraalriffen, vissen en mariene ecosystemen worden beschermd. In Indonesië, een land dat wordt gezien als een hotspot van biodiversiteit in de koraaldriehoek, wordt initiatief getoond door het aantal mariene natuurparken snel uit te breiden.
Visie omzetten naar actie
Een zesde van de koraalriffen op de wereld bevindt zich in Indonesië. Helaas worden deze riffen steeds meer bedreigd door vervuiling, intensieve visserij en klimaatverandering. Vanaf de jaren zeventig heeft Indonesië steeds meer mariene natuurparken gecreëerd om haar mariene ecosystemen te beschermen. Tegen het eind van 2021 waren er vierhonderd mariene natuurparken die samen 28,41 miljoen hectare oceaan besloegen. In 2045 wil Indonesië deze oppervlakte hebben uitgebreid tot 97,5 miljoen hectare.
Agustín Capriati, promovenda aan Wageningen University & Research en gastonderzoeker bij Naturalis Biodiversity Center, ziet ruimte voor verbetering in de meeste beheerplannen voor de Indonesische mariene natuurparken. “In principe zijn mariene natuurparken een geweldig idee en het is bemoedigend om te zien dat de Indonesische regering, net als vele andere, laat zien toegewijd te zijn aan oceaanbescherming. Hoewel veel van de huidige beheerplannen voor de natuurparken nog in ontwikkeling zijn, bieden de plannen een waardevolle kans om op voort te bouwen en visie om te zetten in actie.”
Een natuurgebied zonder parkwachters
Capriati werkte samen met een internationaal team van onderzoekers, overheidsfunctionarissen en ngo’s om te controleren hoe goed de Indonesische beheerplannen voor mariene natuurparken rekening houden met de factoren die van invloed zijn op koraalriffen. Het team beoordeelde de beheerplannen voor alle vierhonderd Indonesische mariene natuurparken. Daarvan had slechts een vijfde een compleet beheerplan. “In veel gevallen worden bedreigingen zoals overbevissing, vervuiling of opwarming van het water als gevolg van klimaatverandering genoemd en erkend als groot risico, maar de plannen bevatten vaak geen strategieën om de risico’s aan te pakken." Het team vond de meeste beheerplannen te algemeen. “Wat bij veel natuurparken ontbreekt, is een verbinding tussen de geïdentificeerde problemen en een actieplan om deze problemen daadwerkelijk op te lossen”, zegt Capriati.
Beheerplannen zonder specifiek en gericht actieplan kunnen tekortschieten op het gebied van natuurbehoud en leiden tot inefficiënt gebruik van middelen. “Stel je voor dat je miljoenen investeert in een nationaal park om wilde dieren te beschermen, maar vervolgens geen parkwachters aanstelt of duidelijke regels opstelt die zijn afgestemd op die specifieke omgeving”, legt ze uit. “Dit is wat we in veel mariene natuurparken zien: de gebieden zijn in kaart gebracht, maar de plannen weerspiegelen vaak nog niet de unieke ecologische en sociale situatie van het gebied.”
Hoop voor toekomstige beheerplannen
Hoewel Capriati ruimte ziet voor verbetering in de meeste beheerplannen, wil ze benadrukken dat sommige plannen heel goed functioneren. “Er zijn plannen die echt zijn gericht op lokale bedreigingen en problemen en op manieren om die op te lossen.” Lisa Becking, de promotor van Capriati, onderzoeker bij het Naturalis Biodiversity Center en universitair hoofddocent aan Wageningen University & Research, voegt toe: “Het idee van mariene natuurparken is dat ze de bedreigingen van de koraalriffen beheren op een manier die de ecosystemen veerkrachtig houdt. Voor sommige natuurparken zijn al concrete actieplannen opgesteld die zijn afgestemd op lokale bedreigingen. Dit toont aan dat gerichte, effectieve bescherming wel degelijk mogelijk is.”
Om het aantal mariene natuurparken met een compleet beheerplan te vergroten, adviseert het team beleidsmakers om een duidelijke identificatie van bedreigingen op te nemen, deze te integreren in zonebeheer en concrete actiepunten te formuleren voor elke bedreiging. Becking ziet een goede mogelijkheid om dit advies te implementeren. “Nieuwe regelgeving verplicht natuurparkbeheerders om zelf beheerplannen te formuleren en deze elke vijf jaar te evalueren. Dat is een kans om af te stappen van algemene sjablonen en echt te bouwen aan lokaal gedragen, actiegerichte plannen.”
Het bevorderen van bewuste keuzes
Capriati hoopt dat de bevindingen van het team niet alleen beleidsmakers helpen bij het verbeteren van hun beheerplannen, maar ook burgers informeren over hun impact op ecosystemen in hun omgeving en hen inspireren om bewuste keuzes te maken. “Ik ben opgegroeid in Sekayu, Palembang, een klein dorp in Zuid-Sumatra, ver weg van koraalriffen. Er is daar één grote rivier, de Musi, en veel landbouw. Ik was me er bijvoorbeeld niet van bewust dat de meststoffen via de rivieren in de oceaan belanden en de riffen beschadigen. Nu weet ik dat onze activiteit op het land echt van invloed is op de oceaan.”
Voor mensen die een verschil willen maken met eenvoudige keuzes, heeft ze een paar suggesties: “Wees je ervan bewust dat de producten die je gebruikt in de oceaan kunnen belanden en de biodiversiteit kunnen schaden. Veel rioolsystemen eindigen in rivieren of direct in de oceaan. Het is dus belangrijk om duurzame producten te promoten en te kopen en je afval op een manier te lozen dat het niet in de natuur terechtkomt.”
Wereldwijde implicaties
Capriati en haar collega's richtten zich op Indonesië, maar hun bevindingen zijn overal van toepassing. Een wereldwijde beoordeling van klimaatadaptatie heeft vergelijkbare problemen aan het licht gebracht: beheerplannen missen vervolgacties. Daarom wil Capriati benadrukken dat haar onderzoek niet alleen belangrijk is voor Indonesië, maar voor iedereen die biodiversiteit wil behouden en beschermen. “Als je om dieren, planten of ecosystemen geeft, zijn onze bevindingen belangrijk voor jou. Of je nu graag vissen in een koraalrif ziet, documentaires bekijkt over fantastische pinguïns, of wandelt in een prachtig Europees bos. Het gaat om hoe we de natuur beschermen en of de manier waarop we dat doen ook echt werkt. Reservaten uitroepen is slechts het begin – locatiespecifieke richtlijnen zijn nodig bij alle inspanningen voor natuurbehoud.”
Meer informatie
Tekst: Naturalis Biodiversity Center
Beeld: Eric Gibcus, Saxifraga (leadfoto: geel hoornkoraal (Eunicella cavolini)); Agustín Capriati