Natuurjournaal 13 november 2025

Het gewoon ijsvingertje, of ijspegeltje, is geen echte paddenstoel, maar een slijmzwam. Het groeit op rottend hout van zowel loof- als naaldbomen. De vele kleine, vaak bijna doorzichtige knotsjes worden vaak nog geen millimeter lang. Met een loep kan je de ‘vingertjes’ goed zien. Het is heel teer spul. Slijmzwammen zijn bijzondere wezens. Er zijn vele honderden verschillende soorten. Het algemene kenmerk van slijmzwammen is dat het een klont eencelligen is, die bacteriën eet. Dat klinkt dus echt niet als een paddenstoel. Je zou het van een klont niet verwachten, maar een slijmzwam kan zich zelfs een beetje verplaatsen! Vergelijkbaar met zwammen maken slijmzwammen ook sporen aan om zich voort te planten. De sporen van ijsvingertjes worden aan de uiteinden van de stekeltjes gevormd. IJsvingertjes gedijen in vochtig en koel weer en kunnen, in die weersomstandigheden, het hele jaar door worden gevonden.

Een enkele keer komt het voor: misvormingen bij paddenstoelen. De gewone zwavelkop op de foto is zwaar aangetast. Dit is onder andere te zien aan de zwavelgele hoeddelen en de groengrijze plaatjes, die typisch zijn voor deze paddenstoel. De studie die zich bezighoudt met afwijkingen van allerlei organismen wordt teratologie genoemd. Misvormingen komen in allerlei levensvormen voor. De oorzaak – of oorzaken – van de groeiafwijkingen is vaak moeilijk te achterhalen. Bij paddenstoelen kunnen dat insecten, bacteriën, virussen of parasieten zijn. In een heel vroeg stadium kan het door een genetische afwijking komen. Er zijn aanwijzingen dat chemische vervuiling een rol speelt in teratologie, doordat dit het DNA van een jong organisme aantast. Bij mensen is dat minder geslaagd natuurlijk, maar bij planten en paddenstoelen is het bijzonder om te zien. 

Tekst: Mike Hirschler, IVN Deventer
Beeld: Mike Hirschler; Marian Putman, IVN Deventer