Natuurjournaal 9 december 2025

Onder het motto ‘klein maar fijn’ zul je voor deze zoektocht toch echt op de knieën moeten. Kogelwerpers zijn minuscule paddenstoeltjes, vooral te vinden op rottend loof- en naaldhout. Vind je er één, dan vind je er meerdere, ze komen vaak in grote groepen voor. Ze worden niet groter dan een millimeter of twee, maar zijn heel erg de moeite waard. Het vruchtlichaam begint als een geel bolletje, wat op enig moment openbarst. Een aantal gele slippen krult naar buiten om als een tulpje en legt een zwart bolletje bloot. Daarin zitten de sporen. Er zit een soort hol schoteltje onder het bolletje. Als dat schoteltje omklapt, wordt de peridiole afgeschoten, soms tot meters ver weg! Het schoteltje is terug te zien als een witte, ondoorzichtige ‘bel’ die uit het gele tulpje steekt. In het Engels noemen ze dit paddenstoeltje de ‘cannonball fungus’. En schieten kan het!

Een oranje kleur, het heeft zo moeten zijn: de Nederlandse natuur is sinds een jaar of twee officieel een pistoolgarnaal rijker: de oranje pistoolgarnaal. Het diertje werd in 2023 gevonden in een schraapmonster op een oestertafel, tijdens een onderzoek naar oesterriffen. Pistoolgarnalen, die ook door het leven gaan als knalgarnalen, zijn fascinerende wezentjes. Ze manipuleren hun omgeving met luchtdruk. Door de manier waarop hun vergrote schaar dichtklapt – een van de snelste bewegingen in het dierenrijk – ontstaat er zeer plaatselijk een onderdruk, wat een waterdampbelletje produceert. Dat belletje implodeert en geeft een knal. Meerdere pistoolgarnalen bij elkaar klinken alsof iemand popcorn aan het maken is. De nieuwkomer is niet de eerste soort pistoolgarnaal in de Noordzee. Er kwamen al twee soorten voor, waarvan er een, de gladde pistoolgarnaal, ook kan knallen. Of zij nu met elkaar onderwaterknalfeesten geven, dat weten alleen de vissen.

Tekst: Mike Hirschler, IVN Deventer en Karen Bosma, Nature Today
Beeld: Mike Hirschler; Marco Faasse