Bewustwording, beleving en bescherming van wadvogels

Uit de effectmetingen in het onderzoek komt onder andere naar voren dat het overgrote deel van de bezoekers het gebied niet wil verstoren en dat verstoring vaak onbewust plaatsvindt. Bijvoorbeeld omdat zij de regels niet kennen, aanwijzingen missen of onwetend zijn over de effecten van bepaalde handelingen op de natuur.

Uniek natuurgebied

Het Waddengebied is een uniek natuurgebied dat zich uitstrekt langs de kust van Nederland, Duitsland en Denemarken. Het staat op de UNESCO Werelderfgoedlijst vanwege de uitzonderlijke ecologische waarde en het dynamische landschap. Hier ontmoeten land, zee en lucht elkaar in een voortdurend veranderend spel van getijden, zandbanken, slikken en kwelders.

Dit bijzondere getijdenlandschap is een van de meest belangrijke vogelgebieden ter wereld. Jaarlijks passeren er miljoenen trekvogels, zoals bonte strandlopers, rosse grutto’s, kluten en lepelaars. Deze vogels gebruiken het gebied als tussenstop tijdens hun lange reis tussen broed- en overwinteringsgebieden. De unieke rijkdom aan voedsel dat bij eb twee keer per dag beschikbaar komt, zoals schelpdieren, wormen en andere bodemdiertjes, maakt het tot een waar vogelparadijs.

Genieten van de natuur

Aan de andere kant is het Waddengebied een populaire en geliefde bestemming voor mensen die er komen om van de natuur te genieten, het strand te bezoeken, te fietsen, te wandelen, te zeilen, te wadlopen of op andere manieren te recreëren. Deze veelzijdige manier waarop mensen het Waddengebied beleven, vraagt om een zorgvuldige afweging tussen het beschermen van vogels en het mogelijk maken van kwalitatief hoogwaardige natuurervaringen. Want onbekend maakt onbemind: juist door mensen in contact te brengen met de natuur groeit het bewustzijn en het draagvlak voor het behoud van kwetsbare vogelsoorten.

Effecten van maatregelen

NHL Stenden Hogeschool deed voor het programma Wij&Wadvogels Fase I, van 2020 tot en met 2024, diverse onderzoeken. In 2021 werd een nulmeting gedaan. In 2022 tot en met 2024 zijn zes casestudies gedaan in gebieden waar maatregelen zijn of worden genomen op gebied van bewustwording, beleving en gedragsverandering van recreanten. Wat we leerden uit de effectmetingen is dat het overgrote deel van de bezoekers niet wil verstoren.

Vaak gebeurt verstoring echter onbewust, doordat:

• bezoekers de regels niet kennen;
• ze de borden, informatiepanelen of andere aanwijzingen missen;
• klassieke informatie- en regelborden te belerend of onopvallend zijn en daardoor niet de nodige aandacht wekken;
• bezoekers onwetend zijn over de effecten van bepaalde handelingen op de natuur;
• de boodschappen emotieloos, niet activerend genoeg zijn;
• wij vaak op het verkeerde moment – te vroeg of te laat – communiceren;
• een landelijke, meerduidige communicatie ervoor zorgt dat de belangrijkste regels voor gedrag in de natuur niet in het bewustzijn van de bezoekers verankerd raken.

Meer onderzoek, meer leren

In 2027 start een nieuw 'Wadden-breed' onderzoek, met dezelfde opzet als de nulmeting in 2021. Zo kunnen we zien of genomen maatregelen effect hebben gehad. Het European Tourism Futures Institute gaat ook een benchmarkonderzoek doen naar bewustwording, beleving en draagvlak voor vogelbescherming langs de Oost-Atlantische trekroute en wereldwijd in vogelrijke gebieden die vergelijkbaar zijn met het Waddengebied. Daarnaast volgen zes (nieuwe) effectmetingen op diverse locaties in het Waddengebied, waar het programma Wij&Wadvogels maatregelen nam, of nog gaat nemen.

Meer informatie

• Lees de digitale versie van het rapport Wij&Wadvogels (pdf: 1,2 MB).

Tekst: Vogelbescherming Nederland
Beeld: Ruud van Beusekom (leadfoto: scholeksters); Jankees Schwiebbe; Koos Dansen; Jan Lok