Nu op zoek naar dwergmuizennesten

Bericht uitgegeven door Zoogdiervereniging VZZ op dinsdag 2 december 2008

Ga juist in deze tijd van het jaar op mini-expeditie door een jungle van gras en zoek een nest van de dwergmuis. Waarnemingen zijn zeer welkom!

De dwergmuis is een van de weinige soorten muizen waarvan je de aanwezigheid redelijk eenvoudig kunt vaststellen. Het is één van de ‘ware muizen’, een groep soorten die het bezit van een lange staart (langer dan het lichaam) met elkaar gemeen hebben. Woelmuizen en spitsmuizen hebben een veel kortere staart. De bosmuis en huismuis horen ook tot de ‘ware muizen’, en de dwergmuis is duidelijk kleiner dan deze twee. De dwergmuis is een schattig beestje, met een mooie oranje vacht, korte, in de vacht verborgen oren en kleine ogen. Het kleine formaat komt de dwergmuis goed van pas om concurrenten uit de weg te gaan: zo is hij veel beter in staat door hoge grashalmen te klimmen en daar de zaden te verzamelen dan de grotere bosmuis (die niet alleen in bos, maar ook veel in het veld leeft). Hoog gras, dat is het domein van de dwergmuis. Met zijn vier voetjes en zijn lange grijpstaart klautert hij graag door hoog gras. Dat gaat zelfs zover dat dit diertje liever niet op de grond woont. Als het even kan bouwt hij een nestje van grasbladen in hoog gras.

Het nest van een dwergmuis is eenvoudig herkenbaar. Het is zo groot en zo rond als een tennisbal. Vrouwtjes beginnen pas met de voortplanting als er de mogelijkheid is ten minste 50 cm boven de grond een nest van gras te bouwen. Het nest wordt voor een groot deel gemaakt van bladeren die, levend en wel, aan de stengel van de grasplant vast zitten. Bij grassoorten met een breed blad neemt de dwergmuis de moeite het bouwmateriaal flink te bewerken, door de bladeren in de lengte te splijten. Hiervoor zet hij zijn tanden in het blad, en trekt het vervolgens met de voorpoten naar beneden. In de zomermaanden is het nestje meestal groen, en tussen de overige grasbladen bijzonder moeilijk te vinden. In het najaar sterft het blad van hoog gras af, en verkleurt het naar licht geelbruin. De nesten van de dwergmuis verkleuren gewoon mee. Doordat het nest een dichte structuur heeft, en vaak bevestigd is aan relatief stevige stengels, begint het in die tijd van het jaar echter wel veel meer op te vallen. Als je weet waar je moet zoeken zijn ze in het najaar dan ook relatief eenvoudig te vinden. De maanden november en december zijn de beste tijd van het jaar om naar dwergmuizennesten te zoeken.

Wie op zoek wil naar deze nestjes moet letten op hoog gras. Dat is onder andere in greppels, langs afrasteringen en op flink verruigde weilanden te vinden. Soms leven dwergmuizen ook in riet, maar het blad daarvoor is te grof om een nest van de bouwen. Als het doorschoten is met fijnere grassoorten is de kans veel groter dat de dwergmuis er leeft. In gras dat tussen de takken van een struik of tussen een hek door groeit, bestaat een goede kans dat je een dwergmuizennest eenvoudig kunt zien hangen. Het besef dat je op die plaatsen zo’n nestje kunt vinden is dan eigenlijk al voldoende om er één of meer te vinden. Op plaatsen waar een dichte grasvegetatie heeft gestaan kan een warboel van afgestorven bladeren zijn ontstaan. Dat zijn ook ideale plekjes voor de dwergmuis, maar om een nest te vinden moet je wat meer moeite doen. Til op zulke plaatsen voorzichtig de bovenste laag bladeren op, om te zien of er een nestje onder te vinden is.

Het vinden van een nest van de dwergmuis kan het dankbare resultaat zijn van een mini-expeditie door een jungle van gras! Zulke waarnemingen zijn van harte welkom op www.telmee.nl.

Tekst en foto's: Peter Twisk