Groot succes natuurontwikkeling in de Achterhoek
Bericht uitgegeven door Bureau Waardenburg [land] op [publicatiedatum]
48 soorten zeldzame planten gevonden bij Zieuwent en Lievelde
In de Gelderse Achterhoek beheert Staatsbosbeheer verschillende terreinen in de omgeving van Zieuwent en Lievelde, waaronder de Koolmansdijk, het Lievelderveld en de Nijkampsheide. In de afgelopen twee jaar zijn hier 48 soorten aangetroffen van de Rode lijst vaatplanten. Een ongekend hoog aantal voor een oppervlakte van in totaal nog geen 140 hectare. Natuurontwikkeling is de belangrijke oorzaak van dit succes. Dit blijkt uit een vorige maand verschenen rapport over de vegetatiekartering van deze gebieden, uitgevoerd door Bureau Waardenburg.
In de afgelopen decennia heeft Staatsbosbeheer de bestaande natuurgebieden rond Zieuwent en Lievelde sterk vergroot. Aansluitend aan oude reservaten zijn landbouwgronden afgegraven tot het niveau van de voedselarme ondergrond. Op veel plekken is schoon kwelwater aanwezig. Door de sluiting van een pompstation is de waterhuishouding van het gebied sterk verbeterd, waardoor het schone kwelwater beschikbaar kwam voor de vegetatie. Vanuit restpopulaties hebben bijzondere soorten als Geelhartje en Spaanse ruiter zich in het nieuwe natuurgebied kunnen vestigen. Ook soorten die hier uitgestorven waren, hebben de gebieden weten te bereiken. Zo zijn er grote populaties aanwezig van zeldzaamheden als Gevlekte orchis, Melkviooltje, Draadgentiaan, Bruin cypergras, Parnassia, Armbloemige waterbies, Moeraswespenorchis en Sierlijke vetmuur. Veel van deze soorten associëren mensen met duinvalleien; ze zijn haast vergeten, dat deze soorten vroeger ook in het binnenland algemeen voorkwamen!
Ook de mosflora is bijzonder, met verschillende zeldzame soorten, waaronder vijf soorten landvorkjes en het bijzondere Oermos. Maar klap op de vuurpijl was toch wel de ontdekking van het Bol knikkertjesmos, een soort die voor het laatst in Nederland werd gezien in 1850.
In meerdere seizoenen zijn de gebieden bijzonder kleurrijk: in de voorzomer zijn de percelen roze van de Gevlekte orchis, afgewisseld met het wit van de Moeraswespenorchis. Later in de zomer overheerst het blauw van de Blauwe knoop, het wit van de Parnassia en het paars van de heide. Ook de bedekkingen van minder opvallende soorten, zoals Geelhartje en Stijve ogentroost, zijn in het gebied ongekend.
De vegetatiekartering onderscheidt blauwgraslanden, heischrale graslanden, kalkmoerassen, vochtige heiden, droge heiden en zwak gebufferde vennen. Dit zijn allemaal bijzondere vegetaties (‘habitattypen’), waarvoor in Europees kader gebieden aangewezen worden om ze te beschermen, de Natura 2000-gebieden. Omdat de habitattypen vóór de natuurontwikkeling nog maar amper aanwezig waren, zijn deze gebieden niet als Natura 2000-gebieden aangewezen. Het is een goed idee om dit alsnog te doen.
Het natuurbeleid lijkt zich steeds meer te focussen op het kustgebied, het rivierengebied en de Veluwe. Dat is jammer, want juist in de Achterhoek (maar ook in Drenthe, Twente en Brabant) is met relatief eenvoudige middelen enorme natuurwinst te boeken, mits bodem en water op orde zijn, en soorten zich kunnen vestigen. In de afgelopen decennia is de kennis hierover sterk toegenomen, en het aantal succesverhalen groeit. Op de meeste plekken is het afgraven van fosfaatrijke landbouwgronden essentieel gebleken. In niet afgegraven percelen kan men het verschil zien: daar groeien geen of zeer weinig Rode lijst-soorten. Niet-afgraven lijkt goedkoper, maar levert nauwelijks natuurwinst op. Ook hooilandbeheer is van fundamenteel belang in natte, pleistocene graslanden. Bij begrazingsbeheer zijn de resultaten veel minder gunstig.
Een zorgpunt is de ongekende en onterechte bezuinigingsoperatie waar Staatsbosbeheer voor staat. Als Staatsbosbeheer te weinig geld heeft om het maaibeheer goed uit te voeren, verdwijnen vrijwel alle 48 Rode lijst-soorten, en komt een eind aan de bloemenrijkdom. Om de juiste ingrepen te doen in bodem en grondwater, is geld nodig, maar vooral kennis, ervaring en creativiteit. Goed natuurbeheer, uitgevoerd en begeleid door specialisten, is dus van groot belang. Natuurbeheer hoeft niet duur te zijn, dat is het ook nooit geweest, maar het kan niet voor bijna niets. Zonder een behoorlijke financiële basis zijn de negatieve gevolgen voor de natuur veel groter dan men wel eens wil doen geloven.
Tekst: Hans Inberg, Bureau Waardenburg
Foto's: Hans Inberg, Bureau Waardenburg; Jaap Rouwenhorst, Staatsbosbeheer