slechtvalkjongen

Snelheidsduivels flitsen rond de kerk

17-MEI-2012 - Pijlsnelle superjager en een naam die klinkt als een klok: de Slechtvalk. Voor niemand een onbekende. Wereldwijd zelfs, want op Antarctica na, broedt deze grote valk in alle continenten. Na een erg diepe val verdween hij volledig van ons toneel. Maar natuurverenigingen namen het zwaar op voor de bescherming van roofvogels en dankzij gerichte acties is hij weer helemaal terug. Een comeback om U tegen te zeggen. Als echt showbeest zelfs, want hoewel die Slechtvalken echt wild en puur natuurlijk zijn, troont hij in elke stad op de hoogste toren, zichtbaar voor iedereen.

Bericht uitgegeven door Natuurbericht [land] op [publicatiedatum]

Pijlsnelle superjager en een naam die klinkt als een klok: de Slechtvalk. Voor niemand een onbekende. Wereldwijd zelfs, want op Antarctica na, broedt deze grote valk in alle continenten. Na een erg diepe val verdween hij volledig van ons toneel. Maar natuurverenigingen namen het zwaar op voor de bescherming van roofvogels en dankzij gerichte acties is hij weer helemaal terug. Een comeback om U tegen te zeggen. Als echt showbeest zelfs, want hoewel die Slechtvalken echt wild en puur natuurlijk zijn, troont hij in elke stad op de hoogste toren, zichtbaar voor iedereen.

We schrijven midden jaren 60; de Slechtvalk sterft uit als broedvogel in België. Intensief gebruik van chloorhoudende pesticiden en vervolging doen de soort de das om. Pas midden jaren '80 wordt het gebruik van de zwaarste pesticiden volledig aan banden gelegd. Nog eens 10 jaar later, in 1996, wordt er terug een Slechtvalk geboren in Doel. Het startschot van een Slechtvalkentijdperk. De Federatie voor Instandhouding van Roofvogels (FIR) mocht verdiend deze valkenpluim op haar hoed steken.

Slechtvalken broeden vaak op hoge gebouwen als kerken (foto: Frederik Simons)

Slechtvalken hebben iets unieks, het is de snelst vliegende vogel ter wereld. De metingen variëren wat en er wordt al eens visserslatijn gebruikt, maar het staat vast dat hij tijdens de spectaculaire stootduiken ca. 350 km. per uur haalt. Een Slechtvalk richt zich enkel op levende prooien die zonder uitzondering in de vlucht worden gegrepen, zeg maar… geslagen. Tijdens de botsing worden de klauwen diep in de prooi geplant. Een korte pijn. Daarin verschilt hij van de andere grote valken: kracht en snelheid zijn dat extraatje dat de Slechtvalk zo gegeerd maakte bij valkeniers, al sinds de middeleeuwen. Roofdieren zijn vaak de pineut en krijgen ondankbare namen opgespeld. Er zijn enkele verklaringen voor die naam. De meest gangbare is dat de Slechtvalk zijn prooi door de slag meteen vernietigd, dat die 'geslecht' wordt. Geslacht zeg maar. Over de verklaring dat slecht zou refereren naar het oude 'slecht' wat ordinair of gewoon betekent, wat we ook terugzien in een oude wetenschappelijke naam Falco communis. Maar gezien men altijd wel heeft geweten dat deze soort hier nooit echt gewoon of algemeen was, bestaat daar twijfel over.

Maar het aanbod aan prooien is erg breed geworden. Van verwilderde stadsduiven tot zeldzame trekvogels, niets ontsnapt aan de klauwen van de Slechtvalk. Stadsbesturen die vroeger vele duizenden euro's per jaar besteedden aan de verdelging van verwilderde stadsduiven (o.m. door het inhuren van valkeniers om duiven af te schrikken), zien nu de gratis 'slachtvalk' als oplossing voor hun probleem binnen vliegen. Heel wat huizen en monumenten worden nu van dat witgekalkt duivenlaagje bespaard.

Een echte stadsvogel dus, die Slechtvalk. Net dat is één van de sleutels van het succes, want net als mensen creëren ook vogels een verwachtingspatroon bij het opgroeien. Eens ze leren vliegen rond de toren of schoorsteen waar het nest zich bevindt, krijgt dat verwachtingspatroon een concreet beeld. Het kleine, dichtbevolkte Vlaanderen is voor zo'n valk snel overkeken uit de lucht, geen enkele nestkast of geschikte nestplaats ontglipt aan de scherpe valkenogen. Googlen vanuit de lucht zou je kunnen zeggen.

Jonge slechtvalken worden voorzien van een kleurring om identificatie mogelijk te maken (foto: Jos Van Kerckhoven)

De ene zijn dood…
Slechtvalkenpaartjes worden doorgaans gevormd voor het leven en de ondertussen dichte Vlaamse populatie heeft een gezonde wachtrij gecreëerd. Dat is nuttig wanneer er eens iets misloopt. Toen begin 2011 het vaste mannetje van het broedkoppel in Lier stierf, werd de vrijgekomen plaats onmiddellijk ingenomen door een vrijgezel. Die uitwisseling kan vrij goed worden opgevolgd: de jonge valken worden tegenwoordig immers voorzien van een gemakkelijk afleesbare kleurring. Wat blijkt: Slechtvalken zijn bijzonder ondernemend tijdens hun zoektocht naar een permanente vestiging. Zo had Tina, het Oostendse Slechtvalkenvrouwtje, eerst een korte relatie met een mannetje uit Schelle in Antwerpen. Die moest echter snel plaats ruimen voor Bavo, het mannetje waarmee ze een relatie voor het leven begon. Bavo werd geboren in Gent, op de Sint-Baafskathedraal uiteraard.

Inpalmen aan sneltreinvaart
Ondertussen telt België ongeveer 70 paartjes, het overgrote deel daarvan broedt in nestkasten. Een enkel koppel benut een natuurlijke rotswand in Wallonië of een oud kraaiennest in een hoogspanningspyloon. Dat alles maakt dat Slechtvalken dicht bij de mens staat, en dat je het schouwspel helemaal live kan volgen. Op de ene plaats door de vogels te bekijken vanop afstand, op andere plaatsen omdat er zowaar happenings worden georganiseerd. Zo krijgt ook de burger de kans op een close-up van die indrukwekkende valkenkop door een telescoop. Oog in oog. Op de Sint-Michiels en Sint-Goedelekathedraal in Brussel, staan webcams geïnstalleerd zodat je mee in het valkennest stapt. De webcam van de kerncentrale in Doel stuurt elke zes seconden beelden door die je online kan bekijken.

Op pad
Gespreid over Vlaanderen liggen de jongen nu in de kerktorens en tegen fabrieksschouwen te bedelen om voedsel. De ouders hebben het dan ook druk en je kan de Slechtvalkenouders nu dus vaker in actie zien. Rond deze tijd worden de nog kleine jongen geringd maar de ringsessies zijn niet voor het publiek toegankelijk. Eens de kuikens zich op het balkon van de nestkast wagen, staat het spektakel open voor het grote publiek en op verschillende plaatsen worden door Natuurpunt activiteiten georganiseerd:

  • In Lier kan je op zaterdag 19 mei tussen 9u00 en 12u00 terecht bij de Natuurpuntstand op de Vismarkt en op hoek Vismarkt-Grote Markt
  • Eveneens op zaterdag 19 mei vindt in Harelbeke een kijkmoment plaats waarbij je de jonge slechtvalken kan bewonderen vanaf 17u aan het Brugdek over de Leie op de ringweg N36. 
  • Op zaterdag 9 juni organiseert Natuurpunt afdeling Aalst de activiteit “Loeren noar den Toeren”, van 10u00 tot 12u00 uur kan je terecht op het Esplandeplein in het centrum van Aalst, recht over de sint Jozefskerk.
    De 'traditionele' Slechtvalkenhappening in Mortsel (Agfa Gevaert) gaat in 2012 niet door.

Wil je nog meer Slechtvalken in actie zien? Dat kan op onderstaande websites:

http://www.durmevallei.be/slechtvalk.htm
http://dhost.info/cinerea/slechtvalk.php
http://www.rtv.be/artikels/nieuws/2012050114360286_slechtvalken-geringd-in-heilg-hartkerk

Tekst: Gerald Driessens, Natuurpunt Studie
Foto's: Frederik Simons & Jos Van Kerckhoven