Geritsel van Vlaamse Adders: over Nestor, Fanny en tante Suzette

Bericht uitgegeven door Natuurbericht [land] op [publicatiedatum]

Jawel: in Vlaanderen komen slangen voor. Drie soorten zelfs: de Ringslang, de Gladde slang en de Adder. Die laatste spreekt zondermeer het meest tot de verbeelding aangezien het de enige gifslang is die hier voorkomt. Maar de soort doet het niet zo best. Op de Rode Lijst van amfibieën en reptielen in Vlaanderen staat ze opgenomen in de categorie ‘bedreigd’. Het leefgebied van de Adder is steeds beperkt geweest tot de grotere heidegebieden in de Antwerpse Kempen en die zijn de afgelopen 200 jaar sterk versnipperd of helemaal verdwenen. En dat gebeurde ook met de Adder.

Maar er is wel een belangrijke uitzondering: op het militaire domein ‘Het Groot Schietveld’ (op het grondgebied Wuustwezel-Brecht-Brasschaat) leeft nog een opvallend grote populatie, zelfs een van de grootsten in West-Europa. Deze populatie wordt sinds 2000 bestudeerd door een gedreven team van amateur-addervorsers. Doel: meer te weten komen over de ecologie van de dieren en de toestand van de populatie op te volgen. Daartoe wordt jaarlijks een aantal deelgebieden van het Groot Schietveld nauwgezet afgestruind en worden de aangetroffen dieren geïdentificeerd en opgemeten. De identificatie gebeurt aan de hand van een foto van de bovenzijde van de kop. Het schubpatroon op de kop is immers  uniek bij elk individu en blijft levenslang ongewijzigd. Vergelijk het met de unieke vingerafdruk bij mensen.

Hoeveel Adders komen er voor op het Groot Schietveld? Moeilijke vraag, die eigenlijk niet goed kan worden beantwoord. Er zijn immers veel te veel onzekerheden om een verantwoorde schatting te kunnen maken. Veel, dat wel. In 2012 werden 334 adulte dieren geïdentificeerd. Met een jaarlijkse vangkans van ca. 50% zou dit neerkomen op een populatie van 668 volwassen individuen, enkel in de deelgebieden die door de onderzoekers regelmatig wordt onderzocht. Die beslaan samen amper 5% van de totale oppervlakte van het Groot Schietveld. Omdat het gebied niet overal even geschikt is voor Adders, is het niet mogelijk om het aantal van 668 te extrapoleren naar het ganse gebied. Vermoed wordt dat het onderzoeksgebied ca. 25% van het aanwezige adderhabitat dekt, wat leidt tot een voorzichtige gebiedsschatting van 2.700 adulte exemplaren. Voeg daarbij nog minimaal evenveel (maar vermoedelijk twee tot drie keer zoveel) onvolwassen dieren, en de teller loopt algauw op tot enkele duizenden.

Ondertussen zijn er enkele exemplaren die al jarenlang bekend zijn bij de onderzoekers. Zo is er Nestor, voor zover bekend, het oudste mannetje op het Groot Schietveld. Nestor werd voor het eerst gevangen op 23 maart 2003 en was toen minstens 3 jaar oud. Op 21 maart 2013 werd hij opnieuw gespot, op nauwelijks 100 meter van de plek waar hij tien jaar geleden voor het eerst werd opgemerkt. Overigens werd hij in bijna elk jaar één keer gevangen, bijna steeds op min of meer dezelfde plek. In 2003 was Nestor 32 cm lang, in 2006 mat hij 40 cm: een toename van amper 2,7 cm per jaar. In 2013 tikte Nestor af op 47 cm. De laatste 6 jaar kwam er dus nog gemiddeld 1 cm per jaar bij. Hoewel hij de oudste zou kunnen zijn, is hij zeker niet de langste. Die eer gaat naar een andere man van 56 cm.

Enkele vrouwen doen het qua leeftijd nog beter. Fanny is intussen 13 jaar  oud en tante Suzette vierde in 2013 haar 16de verjaardag. En ook hier geldt dat de oudste niet de langste zijn. Met resp. 47,5 cm en 53 cm worden Fanny en tante Suzette ruim voorbijgestoken door het langste addervrouwtje dat ooit op het Groot Schietveld werd gemeten. Die verdween in de boeken met een respectabele 61 cm.

Hoewel de adderpopulatie op het Groot Schietveld erg groot is, mag je niet hopen (of vrezen) dat ze je in dichte drommen zullen tegemoet treden. Door hun camouflage, schuwheid en beperkte activiteit, mag je al blij zijn dat je er bij een bezoek aan het gebied één te zien krijgt.

Geïnteresseerd in meer addernieuwtjes? Stuur een mailtje naar adderteam@gmail.com om je te abonneren op 'Adderritsels', de e-nieuwsbrief van de addervorsers van het Groot Schietveld.

Tekst en foto's: Dirk Bauwens en Katja Claus