tunnel

Vleermuizen houden het graag donker

27-MRT-2013 - Zaterdag 23 maart 2013: Earth Hour. Overal ter wereld deden mensen het licht uit. De actie is een initiatief van o.a. het Wereld Natuurfonds en vraagt aandacht voor de effecten van energieverspilling en lichtvervuiling. Ook in Vlaanderen zijn de effecten van nachtelijk kunstlicht niet te onderschatten.

Bericht uitgegeven door de Vleermuizenwerkgroep [land] op [publicatiedatum]

Zaterdag 23 maart 2013: Earth Hour. Overal ter wereld deden mensen het licht uit. De actie is een initiatief van o.a. het Wereld Natuurfonds en vraagt aandacht voor de effecten van energieverspilling en lichtvervuiling. Ook in Vlaanderen zijn de effecten van nachtelijk kunstlicht niet te onderschatten.

Zowel bij mens, plant als dier kan het bioritme en metabolisme ernstig verstoord worden door lichtvervuiling. Vooral vleermuizen zijn erg gevoelig voor lichtverstoring, zowel bij hun verblijfplaatsen, op vliegroutes als in hun jachtgebied. Straatverlichting kan nefaste gevolgen hebben. Vleermuizen zijn zeer gevoelig voor licht met korte golflengtes, zoals groen en blauw licht, maar hun reactie op licht is niet eenduidig. Sommige vleermuizen jagen graag in de nabijheid van lichtmasten vanwege de aantrekkingskracht op insecten, maar vooral langzame soorten voelen zich extra kwetsbaar in het licht. Het plaatsen van 'gewone' openbare verlichting (dat vooral blauw en ultraviolet licht uitstraalt) op of nabij trekroutes van vleermuizen is funest en kan het gedrag van vleermuizen ernstig verstoren. En net in België zit je dan met een aanzienlijk probleem: ons land is, zoals ook alle Europese grootsteden, één grote nachtelijke lichtvlek. Felverlichte wegen vormen onoverbrugbare lichtbarrières voor vleermuizen. Gevolg: hun leef- en jachtgebied wordt door al dat licht ingrijpend versnipperd.

Vleermuizen hebben het niet zo voor felverlichte gebieden. Felverlichte autowegen vormen soms onoverkomenlijke lichtbarrières (foto: Hugo Willocx)
Onder de meeste snelwegen zijn echter doorgangen voorzien: tunnels voor lokaal verkeer, spoorwegen of waterlopen. Bieden deze doorgangen een oplossing voor vleermuizen die de verlichte snelwegen niet meer durven over te steken? De Vleermuizenwerkgroep van Natuurpunt voerde hiernaar een onderzoek uit. In 2011 werd in de omgeving Loppem-Oostkamp-Brugge onderzocht in welke mate vleermuizen gebruik maken van tunnels om van de ene kant van een te sterk verlichte verkeersweg naar de andere te geraken. in 2012 werd een gelijkaardig onderzoek verricht in de omgeving van de Brusselse ring, de E411 en het Zoniënwoud.

 Tunnels zonder of met weinig kunstmatige verlichting worden vaak gebruikt door vleermuizen om ondergronds van de ene kant van een (te) fel verlichte autoweg naar de andere kant te vliegen (foto: Bob Vandendriesche)

De resultaten waren opmerkelijk: de felst verlichte en drukste tunnels werden nauwelijks of niet gebruikt; in donkere tunnels daarentegen werd heel wat vleermuisactiviteit vastgesteld van soorten als Dwergvleermuis, Baardvleermuis, Watervleermuis, Gewone grootoorvleermuizen en zelfs de zeldzamere Franjestaarten.  Conclusie: elke tunnel onder een felverlichte weg waar permanente verlichting niet nodig is, kan beter donker blijven. Indien verlichting toch noodzakelijk is, kan worden overwogen om te werken met bewegingsdetectoren die het licht enkel activeren indien nodig. Ook het gebruik van vleermuisvriendelijke verlichting zou een oplossing kunnen bieden. Uit onderzoek blijkt dat de ogen van vleermuizen vooral gevoelig zijn voor blauw en ultraviolet licht, veel minder voor oranje en rood. Op basis van deze onderzoeksresultaten werden intussen 'batlampen' ontwikkeld: amberkleurige, UV-vrije LED-lampen. Door gebruik te maken van deze innovatieve techniek verstoort de verlichting de vleermuizen zo min mogelijk en kunnen voetgangers, fietsers en automobilisten toch veilig gebruik maken van de weg. Hoe het ook zij: de langetermijninvloeden van artificiële verlichting op vleermuizen (klassieke lampen én LED) zijn nog steeds niet goed gekend. Studies tonen in elk geval aan dat ook LED-lampen het vlieggedrag van vleermuizen kunnen verstoren, maar de invloed blijft complex en soortspecifiek.

Brussel bij nacht (foto: Rollin Verlinde,Vilda)
Wat de effecten zullen zijn van de nieuwe maatregel om snelwegverlichting gedoofd te houden, is nog niet helemaal duidelijk. Mogelijk zullen nu meer vleermuizen geneigd zijn snelwegen toch weer bovengronds over te steken, wat zou kunnen leiden tot meer verkeersslachtoffers onder de vleermuizen, maar misschien overweegt het positieve effect van de ontsnippering.

Tekst: Bob Vandendriessche, Vleermuizenwerkgroep Natuurpunt
Foto's: Bob Vandendriessche, Hugo Willocx, Rollin Verlinde/Vilda