Overwinterende franjestaart

Vleermuizen uit winterslaap

Zoogdiervereniging
20-APR-2017 - Half april zijn alle vleermuizen wel ontwaakt uit hun winterslaap. Waarschijnlijk zijn veel vleermuizen al wakker geworden toen het in maart zulk lekker voorjaarsweer was. De laatste dagen lijkt het echter wel weer bijna winter. Voor de vleermuizen is dat niet zo prettig, want met de lage temperaturen laat ook het insectenaanbod te wensen over.

Vleermuizen gaan in winterslaap omdat er in de winter geen insecten voor ze te eten zijn. Door hun lichaam op de spaarstand te zetten sparen ze energie en komen ze de winter meestal wel goed door. Als ze weer wakker worden, hebben ze natuurlijk berehonger. Het is dan voor ze te hopen dat het insectenaanbod snel groeit. Daarvoor moet het warm weer zijn. Vroeg in het voorjaar zie je dan ook wel dat vleermuizen overdag foerageren. De avonden koelen snel af en daarmee neemt ook het insectenaanbod snel af. Dan kiezen vleermuizen er soms toch maar voor om overdag hun honger te stillen. De voedselconcurrentie met vogels en het risico om zelf als voedsel voor roofvogels te dienen, nemen ze dan maar voor lief, want zonder eten wordt het leven er ook niet gemakkelijker op.

Als er echt te weinig te eten is (en dat is met de kou van dit moment wel te verwachten) is het voor vleermuizen niet zinvol om rond te blijven vliegen als dat meer energie kost dan ze bij kunnen eten. Dan gaan ze terug naar hun verblijfplaats en gaan soms dagenlang in lethargie. De lethargie is een lichte vorm van winterslaap. De vleermuis brengt zijn lichaamstemperatuur terug tot net boven de omgevingstemperatuur en is zo veel minder gevoelig voor alles wat er in de omgeving gebeurt.
Wat die omgeving dan is? Dat zal wisselen per soort. Sommige vleermuissoorten blijven langer in winterslaap dan andere. De soorten die het eerst wakker worden zijn in de warme maand maart waarschijnlijk al druk op zoek geweest naar een tussenverblijf (tussen het winterverblijf en het zomerverblijf in) en waarschijnlijk is dat ook wel geschikt om tijdelijk in lethargie te gaan. Andere soorten, die meestal lang in winterslaap blijven, zullen wellicht terug gaan naar hun winterverblijf om daar nog even verder te slapen.

Parende watervleermuizen

En hoe zit het dan met de jongen? Vleermuizen paren over ’t algemeen in het najaar. Dan slaat het vrouwtje het zaad op in een speciale klier, en pas als ze in goede toestand uit de winterslaap komt bevrucht ze zichzelf. Bij veel soorten zal die bevruchting al plaatsgevonden hebben in maart, bij andere soorten zal dat wellicht nog plaats moeten vinden. Maar ook als de bevruchting al plaats heeft gevonden zal de groei van het embryo als het ware mee in lethargie gaan. Het is dan ook bij vleermuizen niet mogelijk om een (min of meer) exacte duur van de zwangerschap te geven. Wanneer de jongen geboren worden zal dus vooral afhangen van de temperatuur die nog komen gaat. Voor de vleermuizen is het te hopen dat die snel wat hoger zal worden.

Tekst en foto's: Bernadette van Noort, Zoogdiervereniging (leadfoto: overwinterende franjestaart)