Nieuwkomer kamferalant past bloeitijd aan om in Nederland te gedijen

Kamferalant (Dittrichia graveolens) is een éénjarige plant die vroeger met name op droge plekken rond de Middellandse Zee voorkwam, en die daar in de late herfst bloeit. In Nederland heeft de soort zich pas deze eeuw gevestigd, dankzij de hogere gemiddelde temperaturen.

Maar ook al is het warmer geworden, nieuwkomers zoals de kamferalant moeten zich nog altijd aanpassen aan factoren als het relatief vroeg invallen van de winter en de grotere verschillen in daglengte tussen de seizoenen. Dat betekent dat er al rijp zaad geproduceerd moet zijn voordat de dagen te kort en te koud worden.

Natuurlijke selectie

Om de verschillen in de timing van bloeitijd en de consequenties daarvan voor zaadproductie te onderzoeken, verzamelde een team onderzoekers onder leiding van de Eidgenössische Technische Hochschule Zürich en het Nederlands Instituut voor Ecologie zaden van diverse kamferalant-populaties in Nederland, Zwitserland en Frankrijk.

Nakomelingen van deze populaties werden vervolgens samen in experimentele tuinen in Zwitserland en Nederland opgekweekt. Hier bleken de Nederlandse planten steevast het vroegst te bloeien, en planten uit Zuid-Frankrijk verreweg het laatst.

Hoe later de planten op beide plekken bloeiden, hoe minder zaden ze uiteindelijk produceerden. De meeste planten uit Zuid-Frankrijk, die het laatst bloeiden, kwamen in de experimentele tuinen zelfs helemaal niet tot succesvolle zaadzetting. Het lijkt er dan ook op dat er tijdens de uitbreiding van de kamferalant natuurlijke selectie is opgetreden voor vroege bloei.

Snelle aanpassing

In Nederland is kamferalant momenteel vooral rond de snelwegen te vinden. Waarschijnlijk vormt de warme en stenige omgeving hier een ideale groeiplaats. Daarnaast kunnen de zaden makkelijk verspreid worden door de continue luchtstromen veroorzaakt door langsrazende auto’s.

Het is nog afwachten of de soort zich ook buiten dit soort habitats gaat vestigen, en of de kamferalant in Nederland ook met nieuwe gemeenschappen van insecten en bodemorganismen te maken krijgt. Wat de eventuele gevolgen van dat laatste zullen zijn, wordt ook bestudeerd in een breder onderzoek met Europese steun naar de verschuiving van soorten, onder leiding van Wim van der Putten van het NIOO.

In elk geval weet de kamferalant zich door aanpassing aan de Nederlandse seizoenen zeer succesvol voort te planten in Nederland. De onderzoekers concluderen dat een dergelijke snelle aanpassing aan nieuwe omgevingen eventueel ook andere soorten zou kunnen helpen om zich sneller naar het noorden te verspreiden in reactie op klimaatverandering.

Artikel: Lustenhouwer, N., Wilschut, R.A., Williams, J.L., Van der Putten, W.H., and J.M. Levine. 2017. Rapid evolution of phenology during range expansion with recent climate change. Global Change Biology.

Tekst: Rutger Wilschut, NIOO-KNAW
Foto's: Nicky Lustenhouwer; Rutger Wilschut, NIOO-KNAW