GLOBE-scholieren gaan landelijke meetnet voor fijnstof versterken
GLOBE Nederland, RIVM, Wageningen UniversityFijnstof wordt onder andere uitgestoten door industrie, landbouw en verkeer, maar ook door bijvoorbeeld brommers en houtstook. Fijnstof heeft een grote invloed op onze gezondheid. Onze levensverwachting is naar schatting gemiddeld negen maanden korter door blootstelling aan fijnstof. Volgens het recente rapport van het Europese Milieuagentschap (EEA) 'Healthy environment, healthy lives' stierven in 2018 in de 28 Europese lidstaten 379 duizend mensen eerder door fijnstof (PM2.5), 19 duizend door blootstelling aan ozon en 54 duizend mensen door blootstelling aan stikstofdioxide (NO2). Als je bij het aantal verloren levensjaren ook nog het aantal jaren optelt dat mensen met ziekte te maken krijgen door de slechte luchtkwaliteit kom je voor heel Europa op een jaarlijks totaal verlies van zo’n vier miljoen gezonde levensjaren. Het goede nieuws is dat door allerlei maatregelen het aantal vroegtijdige sterftegevallen door blootstelling aan fijnstof al wel sterk is afgenomen (zie onderstaande figuur). Van een miljoen vroegtijdige sterfgevallen in 1990 naar minder dan vierhonderdduizend in 2016. Maar het is dus nog lang niet opgelost.
Luchtkwaliteit in je achtertuin en op het schoolplein
In Nederland wordt de luchtkwaliteit op tientallen plekken continu gemeten door officiële instanties, zoals te zien op Luchtmeetnet.nl. Door de snelle innovatie op het gebied van ICT en de ontwikkeling van goedkope sensoren, kan iedereen steeds beter zelf de kwaliteit van de leefomgeving meten. Het aantal sensoren van burgers is sterk toegenomen. Om sensordata van de leefomgeving gemeten door burgers, decentrale overheden en anderen centraal te ontsluiten en visualiseren samen met de officiële data stelt het RIVM het dataportaal samenmeten.rivm.nl beschikbaar. Het is een experimentele omgeving. Het is niet altijd bekend hoe goed de meetgegevens van de sensoren zijn. Ze geven mede daarom een kwalitatief/indicatief beeld van de situatie. Zo is bijvoorbeeld bekend dat sommige types fijnstofsensoren gevoelig zijn voor luchtvochtigheid.
Vanaf deze week kunnen scholen van het GLOBE-programma meehelpen met het monitoren en het onderzoek van luchtkwaliteit. Door zelf onderzoek te doen leren de scholieren meer over fijnstof en de gevolgen ervan. Ze helpen tegelijkertijd de wetenschap om het onderwerp beter te begrijpen en dragen bij aan het Schone Lucht Akkoord. De data worden ook gebruikt door het RIVM voor het verfijnen van luchtkwaliteitsmodellen. De leerlingen leveren dus een zinvolle bijdrage en dat motiveert. De sensordata zijn te volgen op het Samen Meten-dataportaal.
Sensorkit zelf in elkaar zetten
Er is een fijnstofsensorkit te koop, bestaande uit een microprocessor met gekoppelde sensor. De set kan kant en klaar besteld worden, of leerlingen zetten hem zelf in elkaar. De data worden automatisch naar de openbare database van het RIVM gestuurd. Leerlingen kunnen de data van hun eigen school (en andere scholen) bekijken en analyseren.
De sensorkits kunnen vanaf nu besteld worden. Let op, de voorraad is beperkt. Per school mogen er daarom maximaal vijf sensorkits besteld worden. Nieuwe GLOBE-scholen krijgen een korting bij aankoop dankzij subsidie van het Schone Lucht Akkoord.
De fijnstofmeetcampagne in minder dan twee minuten in beeld (Bron: RIVM)
GLOBE: 25 jaar milieu- en natuuronderzoek door scholieren
De fijnstofcampagne is het nieuwste project van het GLOBE-programma in Nederland. GLOBE viert dit jaar haar 25e verjaardag en is in die tijd uitgegroeid tot een wereldwijd netwerk van 37.000 scholen in 123 landen die onderzoek doen aan natuur en milieu. Leerlingen onderzoeken bodem, water, atmosfeer en natuur en leren zo een objectieve, wetenschappelijk onderbouwde mening te vormen. De data die ze verzamelen zijn openbaar toegankelijk en worden door henzelf en door wetenschappers gebruikt om tot nieuwe inzichten te komen. In Nederland kunnen middelbare scholen momenteel deelnemen aan tien verschillende onderzoeken. Door zelf onderzoek te doen raken ze betrokken bij uitdagingen en kansen rondom milieu en duurzaamheid. GLOBE is opgezet door NASA. Stichting GLOBE Nederland werkt onder andere samen met het KNMI, RIVM, Wageningen University & Research, Universiteit Utrecht en Universiteit Leiden.
Tekst: GLOBE Nederland; Matthijs Begheyn; Hester Volten, RIVM; Arnold van Vliet, Wageningen University; Ton Reckman
Foto's: Dean Moriarty, Pixabay; EEA; RIVM