Zwaarddragers, drummers en polka-dots: nieuwe namen voor drie groepen tropische garnalen

Een verborgen schat

In de koraalriffen van de Stille Oceaan leven veel dieren, maar met één blik zie je nog niet de helft van alle verschillende soorten leven. Veel van de koralen, sponzen, oesters, en zeesterren zijn niet alleen dieren die het koraalrif opbouwen, maar ook op zichzelf staande ecosystemen voor veel kleinere dieren, die in deze gastheren leven. In de oesters, mossels en doopvontschelpen leeft een groep garnalen die volledig is aangepast aan deze leefomgeving. Zo hebben ze prachtige kleurpatronen, bijzondere aanpassingen op de pootjes voor extra grip, en een glad lichaam om niet vast te komen zitten in het weefsel van de gastheer. Gek genoeg lijkt de mossel of oester er niets van te merken. We noemen deze samenwerking, waarbij de gastheer geen effect ondervindt van zijn inwoners, een commensale interactie.

Taxonomie en collectiewerk

Voor zijn promotietraject pakte Werner een project op van zijn begeleider en garnalenwereldkenner Fransen. De groep van achttien schelp- en zakpijpbewonende garnalen, die praktisch nog niemand goed had bekeken in deze eeuw, had een nieuwe indeling nodig. Daarnaast moesten de soorten ook geplaatst worden in hun eigen stamboom, om te kijken wanneer ze deze bizarre leefomgeving hadden bezet. “Met behulp van collectiematerialen, die vooral verzameld zijn door Charles over de loop van de laatste jaren, kon er DNA afgenomen worden", vertelt Werner. “Met behulp van deze genetische code konden we de soorten opnieuw indelen – met interessante resultaten als gevolg!”

De takken van de stamboom kwamen niet overeen met de wetenschappelijke namen die ze van andere garnaalonderzoekers hadden gekregen. “Door ze nieuwe namen te geven, kunnen we de soorten opnieuw indelen. Het indelen en op naam brengen van de organismen op aarde noemen we taxonomie. "Dit is vaak de eerste stap om de soorten systematisch te beschermen”, vult Werner aan.

Nieuwe namen

Het kiezen van nieuwe namen klinkt gemakkelijker dan het is. “We hebben de wetenschappelijke namen gebaseerd op unieke kenmerken van de soortgroepen", vertelt Werner, “maar dat betekent niet dat de soorten geen leuke of grappige naam mogen krijgen”. Een paar soorten bleken een kenmerkend ‘polka-dot’ patroon te hebben, waardoor de groep is gedoopt tot ‘Polkamenes’. De kleurenpatronen roepen wel wat vragen op: waarom zouden de garnalen zo mooi gekleurd zijn, terwijl ze beschermd binnen hun gastheer blijven? Een andere groep is vernoemd naar een oude naam uit 1915 die nog in de literatuur te vinden was, ‘Ensiger’ wat ‘zwaarddrager’ betekent. “De laatste groep is vernoemd naar een interessant kenmerk, dat nog maar door één andere expert gevonden is”, laat Werner weten. De garnalen hadden een trommelorgaan op de onderkant van hun klauwen, waardoor de soorten zijn gedoopt tot ‘Tympanicheles’, wat ‘trommelklauw’ betekent. “Waarvoor de garnalen de trommel gebruiken, weten we nog niet – misschien kunnen ze met de structuur wel trillingen opvangen”, vertelt Werner. Vergelijkbare trommelorganen zijn vaker te zien bij geleedpotigen, maar dan bij op het land levende insecten zoals krekels en sprinkhanen.

Meer informatie

• Het artikel Polka-dotted treasures: revising a clade of ascidian- and bivalve-associated shrimp van Werner en Fransen is gepubliceerd in Contributions to Zoology.

Tekst: Werner de Gier, Naturalis Biodiversity Center
Foto’s: Charles Fransen (leadfoto: Ensiger custoides)