Winterjuffers verbergen zich

Er zijn twee soorten die als libel de winter doorbrengen: de redelijk algemene bruine winterjuffer en de zeldzame noordse winterjuffer. Alle andere libellen en juffers zijn in de winter ei of larve. De bruine winterjuffer is de laatste tientallen jaren sterk toegenomen. Zat de soort in de tachtiger jaren van de vorige eeuw hier en daar op een vennetje in Noord-Brabant, inmiddels is hij in vrijwel het hele land te zien en is in de zuidelijke helft zelfs vrij veel aanwezig. Bruine winterjuffers rusten vaak op houtige of verdorde plantenstengels en drukken zich hier in de lengterichting tegenaan. Hierdoor vallen ze nauwelijks op, totdat ze een stukje verder vliegen. De najaarsgeneratie vliegt van begin juli tot in november, met een piek in augustus en september. Deze juffertjes hebben na het uitsluipen geen binding meer met het water en kunnen ver van het voortplantingshabitat worden aangetroffen. De juffers zijn dan meestal jagend of rustend aan te treffen op beschutte plaatsen, bijvoorbeeld in bosranden. Voor de overwintering zoeken ze ook beschutte plekjes op in bijvoorbeeld heidestruiken, pijpenstrootjespollen of tussen boomschors.

De voorjaarsgeneratie – dat zijn dus de juffers die hebben overwinterd – plant zich voort en is dan ook hoofdzakelijk aan de waterkant te vinden. De juffers worden weer actief van begin april tot eind juni, met een piek eind april en begin mei. Op zonnige dagen kunnen actieve juffers echter nog vroeger in het voorjaar worden waargenomen, of zelfs in de winter. Noordse winterjuffers hebben eenzelfde levenscyclus, maar deze libel is veel zeldzamer. Ze komen alleen voor in het noorden van ons land. In een aantal gebieden vindt voortplanting plaats, onder andere het Kuinderbos, Wieden, Weeribben en Lindevallei. Maar overwinterende noordse winterjuffers worden ook in grote delen van Zuid-Friesland en Drenthe waargenomen. De overwinteringsplekken liggen soms vele kilometers van de voortplantingsplekken vandaan. Winterjuffers zijn in hun overwinteringsgebieden maar moeilijk te vinden, want ze kruipen weg in pollen pijpenstrootje en heide. Toch komen er iedere winter weer schitterende foto’s van deze juffers, prachtig berijpt of besneeuwd.

Tekst en foto’s: Kars Veling, De Vlinderstichting (leadfoto: bruine winterjuffer)