Het verhaal van Benno de Grutto

Benno had zijn nest gemaakt op het land van ANLb-deelnemer Maatschap van der Deure, in de Grote Koog van agrarisch collectief Water, Land & Dijken. Op 6 mei werd Benno gevangen door Roeland Bom en Maarten Hotting en kreeg hij een zender om van 3,5 gram, die nog drie jaar moet meegaan.

Vier eieren, één zender en een hoop geruzie

Op 13 mei kwamen de vier eieren van Benno uit en op 16 mei werd Benno met zijn vier pullen gespot door de wetlandwacht Ben Pronk. Benno maakte voortdurend ruzie met andere grutto’s en tureluurs, die op het perceel van 2,5 hectare ook met hun pullen liepen. Er waren constant grensconflicten, wat op zich niet zo verwonderlijk is. De dichtheid aan vogels op dit perceel bleek namelijk hoog, waardoor het maaien al met twee weken werd uitgesteld.

Op diezelfde dag al vertrok Benno met zijn pullen uit het broedperceel en trok naar het buitendijkse gebied van Staatsbosbeheer, in de polder Oosterkoog. In enkele uren werd een afstand afgelegd van ongeveer 400 meter – met de pullen van slechts drie dagen oud.

Te druk?

Ouders en kroost moesten een weg (de IJsselmeerdijk) en daarna de hoge Markermeerdijk oversteken. Daar was het toen juist een drukte, met weg- en dijkwerkzaamheden, maar dat hield ze blijkbaar niet tegen. De verklaring voor deze reis is mogelijk dat het broedperceel zo druk was met andere weidevogels, dat er een tekort aan voedsel ontstond, aangezien de omliggende percelen al kort daarvoor waren gemaaid. Of hielden ze gewoon niet van de drukte?

Maar ook de Oosterkoog werd na enkele dagen weer door Benno en zijn gezin verlaten. Ze trokken door naar de Etersheimerpolder, ruim 1200 meter verder van de broedlocatie vandaan. Ook nu moesten Benno en zijn pullen weer de nodige sloten, de weg én de Markermeerdijk oversteken. Benno werd regelmatig alarmerend gezien, terwijl hij vanaf de hoge Markermeerdijk de moeder en zijn pullen in de gaten kon houden, die beneden over de  percelen van Staatsbosbeheer in de Oosterkoog liepen.

Benno vindt zijn plek in de Etersheimerpolder

In de Etersheimerpolder heeft Benno zijn pullen grootgebracht op drie percelen. Wekelijks bracht ik een bezoek aan deze percelen – om te beoordelen of het maaien moest worden uitgesteld – en telkens zag ik een groot aantal fel alarmerende grutto’s vlak boven me. Een daarvan was Benno, die duidelijk aan zijn pootringen te herkennen was.

Deze percelen zitten in het agrarisch natuur- en landschapsbeheer (ANLb) en het was telkens geen enkel probleem om bij de twee eigenaren en leden van het collectief het maaien op deze percelen uit te stellen. Uiteindelijk werden pas rond 13 juni de percelen vrijgegeven om te maaien, nadat Benno met zijn gezin en de overige grutto’s waren vertrokken.

Vliegles 

In de tussentijd bezocht Benno nog een keer kort de Oosterkoog, om daarna toch terug te keren naar de Etersheimerpolder. Opvallend was dat op die percelen eigenlijk nog meer grutto’s met pullen liepen dan op het oorspronkelijke broedperceel. Kennelijk was het voedselaanbod voor de pullen ruimer en waren de overige omstandigheden beter in de Etersheimerpolder dan in de Grote Koog. Helaas kreeg ik de pullen niet goed te zien in het hoge gras. Pas aan het eind van het seizoen, toen de pullen al nagenoeg vliegvlug waren, zag ik Benno vliegen met twee van zijn pullen. Hoe vaak je dit ook ziet, het blijft een prachtig gezicht om oudervogels met hun kuikens de eerste vliegoefeningen te zien maken.

Grutto ‘Schardam’ volgt Benno’s voorbeeld

Benno zou een uitzondering kunnen zijn met de reis met zijn gezin, ware het niet dat de tweede gezenderde gruttoman, met de bijnaam ‘Schardam’, een vergelijkbare reis aflegde. Het nest van grutto Schardam kwam ongeveer twee weken later uit dan dat van Benno. Grutto Schardam heeft uiteindelijk zijn pullen in de polder de Oosterkoog vliegvlug gekregen.

't Is stil in de Grote Koog

Mogelijk hebben nog meer gruttogezinnen vanuit het broedperceel dezelfde route gevolgd naar de percelen in Etersheim. Er zijn daar maar vijf nesten gevonden, maar toch werd het steeds drukker met alarmerende grutto’s, een stuk meer dan vijf gezinnen. Terwijl het op het broedperceel in de Grote Koog, waar het eerst zo druk was met broedende vogels, steeds stiller werd.

Zenders onthullen: grutto’s lopen in en uit polders

Door de zenders krijgen we steeds meer en beter inzicht. Dat grutto’s in een relatief korte periode met hun pullen zulke grote afstanden afleggen en daarbij 'harde barrières', zoals wegen en dijken, nemen, is bij velen vast niet bekend. Dit kan gevolgen hebben voor tellingen, zoals de broedsuccestellingen. Daar wordt ervan uitgegaan dat grutto’s zulke harde barrières nauwelijks oversteken. Dit verhaal laat zien dat die barrières mogelijk minder hard zijn dan we aannemen en dat deze in- en uitloop wel degelijk aan de orde kan zijn. Ter illustratie: deze twee gezenderde grutto’s hebben met hun pullen drie polders bezocht en twee telgebieden van de broedsuccestellingen. Voor mij was dat in ieder geval een mooie eyeopener.

Benno overwintert momenteel in Senegal. Hopelijk komt hij in het voorjaar terug naar deze polders om weer een gezin te stichten.

Meer informatie

• Volg Benno of andere gezenderde grutto’s live.
• Lees meer over het zenderonderzoek naar grutto's op de website van VeenVitaal.
• Water, Land & Dijken is een van de agrarische collectieven die zijn aangesloten bij BoerenNatuur.

Tekst: Willem Overweg, Water, Land & Dijken
Beeld: Pieter Verbeek (leadfoto: grutto (niet Benno)); Willem Overweg