Uniek Limburgs openluchtmuseum vernield
Bericht uitgegeven door Natuurpunt Limburg en Natuurpunt Studie [land] op [publicatiedatum]
Blauwgraslanden behoren tot de ultieme parels van de Vlaamse natuur. Op 15 mei kwam Natuurpunt tot de ontstellende ontdekking dat 7 ha unieke blauwgraslanden in de Nietelbroeken in Diepenbeek (Limburg) werden omgeploegd, ondanks een strikte planologische bescherming. Duizenden exemplaren van zeldzame juweeltjes als Blauwe knoop, Gevlekte orchis, Addertong, Hengel, Kattendoorn en Knolsteenbreek in één beweging vernield.
In de vallei van de Mombeek, binnen de perimeter van het natuurgebied Nietelbroeken in Diepenbeek (Limburg), lagen tot zeer recent nog 7 ha goed ontwikkelde zogenaamde ‘blauwgraslanden’. Blauwgraslanden zijn onbemeste, één keer per jaar gehooide graslanden. Ze danken hun naam aan de aspectbepalende blauwachtige kleur door de talrijke aanwezigheid van plantensoorten als Blauwe knoop, Blauwe zegge, Zeegroene zegge, Blonde zegge, Tandjesgras en Pijpenstrootje. Ze hebben daarnaast ook een groot belang voor fauna zoals (zeldzame) vlinders en sprinkhanen.
Blauwgraslanden zijn één van de meest waardevolle graslandtypes van Vlaanderen, maar ze zijn ook uiterst zeldzaam. Tot voor het grootschalig gebruik van kunstmest (ca. Tweede Wereldoorlog) was dit graslandtype wijd verspreid in Vlaanderen. Momenteel is het aantal vindplaatsen van goed ontwikkeld blauwgrasland op de vingers van twee handen te tellen en is de oppervlakte beperkt tot circa 60 ha, veelal in natuurgebied. Als laatste relicten van een eertijds typisch landbouwlandschap, zijn ze dan ook als ‘openluchtmusea’ te beschouwen. Ook op Europees niveau is dit een zeldzaam en bedreigd habitattype en om die reden beschermd (Europese Habitatrichtlijn).
De 7 ha blauwgrasland in de Nietelbroeken zijn in private eigendom en worden niet door een natuurorganisatie beheerd, wat hoogst uitzonderlijk is. Recent wisselden deze percelen van eigenaar. Daarbij werd door de overheid geen gebruik gemaakt van de mogelijkheid om deze terreinen aan te kopen, ondanks dat ze in het proces van de Europese Natura 2000-doelstellingen reeds werden meegerekend bij de te behalen doelen, én deel uitmaken van de erkende perimeter van een natuurreservaat.
Op 15 mei 2013 stelde Natuurpunt vast dat deze percelen zijn ‘gescheurd’ (geploegd), kortom ernstig vernield. Bijzondere plantensoorten die met duizenden exemplaren in deze graslanden aanwezig waren, zijn onder meer Blauwe knoop, Gevlekte orchis, Addertong, Hengel, Kattendoorn, Knolsteenbreek. Daarnaast waren er nog tal van andere bijzondere soorten in lagere aantallen aanwezig.
Natuurpunt herstelde vorig jaar nog enkele potentieel waardevolle graslanden in de buurt en zorgde voor een open corridor in het tussenliggende boscomplex met de hoop vanuit de nu vernielde percelen zadenuitwisseling tot stand te kunnen brengen. De vernielde percelen hadden dus niet enkel een hoge intrinsieke ecologische waarde, maar ook een grote betekenis als zaadbron voor nabijgelegen natuurgebied in de ruime omgeving en tevens een hoge wetenschappelijke betekenis als referentiebeeld.
Dit is helaas geen alleenstaand geval; enkele jaren geleden gingen in de directe omgeving 5 ha waardevolle graslanden verloren. Een proces-verbaal werd toen opgemaakt maar van herstel van de oorspronkelijke vegetatie is geen sprake. Ook elders in Vlaanderen gaan nog steeds zeldzame graslandtypes verloren. Natuurpunt heeft de werken laten stilleggen (zodat er zeker geen bemesting plaatsvindt) en pv laten opmaken. We eisen dat de graslanden in oorspronkelijke staat hersteld worden, voor zover dat mogelijk is...
Hoewel Natuurpunt veel samenwerkt met landbouwers voor het beheer in haar gebieden, blijkt nu voor de zoveelste keer dat het behoud van zelfs topnatuur niet mogelijk is indien de eindverantwoordelijkheid niet bij een natuurbeherende instantie wordt gelegd. De enige garantie voor duurzame natuur is aankoop door een natuurvereniging of het Agentschap voor Natuur en Bos (Vlaamse overheid). De huidige bescherming van de natuur buiten de reservaten is vooral een papieren verhaal. Natuurpunt pleit dan ook voor een ambitieus aankoopbeleid.
Tekst: Jos Ramaekers, Natuurpunt Limburg, (0477 47 69 63) en Jorg Lambrechts, Natuurpunt studie (0478 24 27 61).