Dassenkalender mei: Voortplanting bij de das

Zoogdiervereniging
20-MEI-2015 - De das heeft net als diverse andere zoogdieren een interessante en complexe manier ontwikkeld om zich voort te planten. En dan gaat het niet over de paring op zich, maar over de uitgestelde innesteling van de bevruchte eicellen.

Bericht uitgegeven door de Zoogdiervereniging [land] op [publicatiedatum]

De das heeft net als diverse andere zoogdieren een interessante en complexe manier ontwikkeld om zich voort te planten. En dan gaat het niet over de paring op zich, maar over de uitgestelde innesteling van de bevruchte eicellen.

Dassen kunnen het hele jaar door paren. Zo’n paring is niet veel anders dan dat een beer (man) een zeug stevig ‘omarmt’. De werkelijke copulatie kan heel kort (enkele minuten), maar juist ook vrij lang duren (tot 90 minuten). Daaraan voorafgaand zouden de mannetjes de vrouwtjes proberen te verleiden met een apart loopje, een omhoog geven staart en een brommend geluid. Als het vrouwtje nog in de burcht is, probeert hij haar met datzelfde geluid bij de verschillende uitgangen naar buiten te lokken. Dit fenomeen wordt echter zelden waargenomen.

Twee jonge dassen oefenen alvast het paringsritueel (foto: Jan Duker)

De inmiddels lange traditie van integrale voorjaarsobservaties bij burchten in Drenthe heeft ook nog maar een handvol paringswaarnemingen opgeleverd. In 2011 werd in de boswachterij Grolloo gezien hoe een paartje onophoudelijk (meer dan een uur) copuleerde. In 2013 waren de observanten in de bossen bij Veenhuizen getuige van een soortgelijk tafereel. In beide gevallen had het paar geen jongen. Uit onderzoek blijkt dat 80 tot 90 procent van de vrouwtjes succesvol wordt bevrucht voor eind april, relatief kort nadat de jongen zijn geboren. De paringsrituelen spelen zich dus grotendeels af buiten het gezichtsveld van waarnemers die vooral in mei actief worden als de jongen boven de grond komen.

Nadat de bevruchting van de eicellen in het vrouwtje heeft plaatsgevonden, deelt het embryo zich een aantal keren. Het embryo nestelt zich daarna niet meteen in de baarmoederwand, maar blijft een lange periode (tot meer dan een half jaar) vrij rondzweven. In die periode groeit deze zogenaamde blastocyst heel langzaam. Pas in de winter vindt, waarschijnlijk beïnvloed door de teruglopende daglengte, de nesteling plaats. Daarna ontwikkelen de embryo’s (gemiddeld 2 tot 3) zich in ongeveer zeven weken tot mini-dasjes.

Om dit object in te laden dien je marketing-cookies te accepteren.
Paring van twee volwassen dassen in mei, boswachterij Grollo, 2011 (film: Erik van Ommen)

Over het hoe en waarom van deze uitgestelde implantatie, is nog veel te leren. Dat er überhaupt sprake is van dit fenomeen heeft te maken met de timing van de geboorte. Jongen die vroeg in het jaar geboren worden, hebben een grotere kans op overleving in de daarop volgende winter. Bij een ‘normale’ voortplantingscyclus zou de paring moeten plaatsvinden in december, een periode waarin dassen juist in een rustperiode zitten.

Paring in het vroege najaar als de voedselomstandigheden optimaal zijn en de vrouwtjes volop zijn hersteld, ligt meer voor de hand. Waarom de meeste vrouwtjes dan toch al in maart/april worden bevrucht als de conditie niet optimaal is en er volop wordt gezoogd, heeft waarschijnlijk te maken met het feit dat dassen in de herfst wel iets anders aan hun hoofd hebben dan seks, namelijk opvetten!

Jaar van de das
De Zoogdiervereniging en Das&Boom hebben 2015 uitgeroepen tot Jaar van de Das. Kijk voor meer informatie op www.jaarvandedas.nl.

Via www.volgdedas.nl is het wel en wee van een dassenfamilie te volgen op een Drentse dassenburcht.

Tekst: Aaldrik Pot, Zoogdiervereniging & Staatsbosbeheer
Foto’s: Jan Duker, Dassenwerkgroep Drenthe
Film: Erik van Ommen